Nguyên tố hóa học

Bài học: Nguyên tố hóa học giới thiệu đến các em ngắn gọn, chi tiết lý thuyết. Bên cạnh là các ví dụ và bài tập có lời giải chi tiết, xây dựng dựa trên kiến thức trọng tâm chương trình hóa 8.

I. Nguyên tố hóa học là gì?

1. Định nghĩa

• Số proton là số đặc trưng của một nguyên tố hóa học.
• Các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học đều có tính chất hóa học như nhau.

2. Kí hiệu hóa học.

Mỗi nguyên tố đều được biểu diễn bằng một hay hai chữ cái, trong đó chữ cái đầu được viết ở dạng in hoa, gọi là kí hiệu hóa học.

Ví dụ: Kí hiệu của một số nguyên tố:

Quy ước mỗi kí hiệu nguyên tố còn chỉ 1 nguyên tử nguyên tố đó.

Ví dụ:

Muốn chỉ 2 nguyên tử hiđro: 2H

Muốn chỉ 3 nguyên tử N: 3N

II. Nguyên tử khối

Nguyên tử có khối lượng vô cùng bé, nếu tính bằng gam thì số trị quá nhỏ, không tiện sử dụng.

Ví dụ: Khối lượng của 1 nguyên tố C = 1,9926.10^-23 gam

Quy ước lấy 1/12 khối lượng của nguyên tử cacbon làm đơn vị khối lượng cho nguyên tử, gọi là đơn vị cacbon, viết tắt đvC, kí hiệu quốc tế là u. Dựa theo đơn vị này để tính khối lượng nguyên tử.

Ví dụ: Khối lượng tính theo đơn vị cacbon của 1 số nguyên tử:

C = 12 đvC; H = 1 đvC; O = 16 đvC, Na = 23 đvC,...

Các giá trị này chỉ cho biết sự nặng nhẹ giữa các nguyên tử. Theo giá trị trên ta biết được:

• Nguyên tử hiđro là nhẹ nhất (1u).
• Nguyên tử khác có khối lượng bằng bao nhiêu đơn vị cacbon thì nặng bằng bấy nhiêu nguyên tử hiđro.
• Giữa nguyên tử cacbon và oxi, nguyên tử cacbon nhẹ hơn (12u < 16u), bằng ​ lần nguyên tử oxi và ngược lại, oxi nặng hơn, bằng ​ nguyên tử cacbon.

Khối lượng tính bằng đơn vị cacbon chỉ là khối lượng tương đối giữa các nguyên tử. Người ta còn gọi khối lượng này là nguyên tử khối và định nghĩa như sau:

 Mỗi nguyên tố đều có nguyên tử khối riêng biệt ⇒ có thể xác định nguyên tố thông qua nguyên tử khối. 

III. Có bao nhiêu nguyên tố hóa học?

Đến nay khoa học đã biết được trên 110 nguyên tố. Trong số đó, có 92 nguyên tố có trong tự nhiên (vỏ trái đất, mặt trăng, mặt trời, các ngôi sao, ...), số còn lại do con người tổng hợp gọi là nguyên tố nhân tạo.

Các nguyên tố tự nhiên có trong vỏ trái đất rất không đồng đều. 

• Oxi là nguyên tố phổ biến nhất chiếm 49,4%.
• Chỉ 9 nguyên tố phổ biến nhất đã chiếm hầu hết (98,6%) khối lượng vỏ trái đất.
• Một số nguyên tố phổ biến trong vỏ trái đất như: oxi (O); silic (Si); nhôm (Al); sắt (Fe), canxi (Ca);... 

Hình 1: Tỉ lệ (%) về thành phần khối lượng các nguyên tố trong vỏ Trái Đất