- Tuồng hài: tuồng là một loại hình sân khấu truyền thống của dân tộc, ra đời từ xa xưa, do các tác giả dân gian sáng tác và được lưu truyền tới ngày nay.
Đoạn trích “Huyện Trìa xử án” được trích trong vở tuồng nổi tiếng “Ngao, Sò, Ốc, Hến”
Các con vật trên đều khá nhỏ bé, sống ở dưới nước. Tên các con vật này được đặt cho các nhân vật trong tác phẩm văn học tạo ra sự gần gũi, nhưng cũng gây tò mò, hứng thú cho người đọc.
Những điều Trùm Sò (kẻ mất trộm) khai báo không được Huyện Trìa và Đề Hầu chú ý.
Đề Hầu nói về Huyện Trìa, tự nói với chính mình.
Lời phán quyết này của Huyện Trìa không dựa trên sự thật và không mang lại công bằng cho các bên.
a. Nêu ví dụ về lời đối thoại, độc thoại, bàng thoại của nhân vật và lời chỉ dẫn sân khấu.
Đối thoại |
Huyện Trìa: Này, Thị Hến!... Thị Hến: (-Dạ!) |
Độc thoại |
Đề Hầu: - Mụ đà nên tệ Ông Huyện cũng xằng, Phen này ông bày mặt thú lang Huếch với mụ ắt râu trụi lủi |
Bàng thoại |
Huyện Trìa: - Tri huyện Trìa là mỗ Nội hạt tiếng khen khen ta |
b. Cho biết nhân vật nào có số lượt lời nhiều nhất, giải thích lí do.
- Nhân vật: Huyện Trìa
- Nguyên nhân: Vì đây là một vụ xử án.
c. Chỉ ra một số dấu hiệu cho thấy các lời thoại của nhân vật trong văn bản trên mang đặc điểm của thơ hoặc văn vần.
- Vần chân được sử dụng:
Nội hạt tiếng khen khen ta
Cầm đường ngày tháng vào ra
Hoa nguyệt hôm mai thong thả
d. Cho biết vì sao trong lời thoại của nhân vật, một số từ ngữ lại được tách riêng ra và đặt trong ngoặc đơn. Ví dụ:
ĐỀ HẦU: (- Dạ, thưa quan bọn này!)
...
HUYỆN TRÌA:
(Em) Phải năng lên hầu gần quan
(Thời) Ai dám nói vu oan gieo họa
⇒ Đây là đoạn chuyển lời trong tuồng.
⇒ Tăng tính khẩu ngữ và mức độ thân mật.
- Huyện Trìa và Thị Hến:
- Trùm Sò - Thị Hến:
- Qua những lời bàng thoại, độc thoại: Huyện Trìa là viên quan mang nhiều thói hư tật xấu như háo sắc, dại gái,sợ vợ, tham tiền; thích nhàn hạ hưởng thụ, chểnh mảng việc công, đội trên đạo dưới, xử án ăn tiền, bất cần luật lệ.
- Qua những lời đối thoại, phán quyết trong phiên tòa: Quan huyện Trìa xử kiện bất minh, ngang nhiên biến công đường thành nơi tán tỉnh gái góa; xét xử thiên vị, tùy tiện, bất minh.
⇒ Bản chất xấu xa, một hình tượng biếm họa có ý nghĩa phê phán xâu sắc.
Tác giả bày tỏ thái độ mỉa mai, châm biếm với các nhân vật trong tác phẩm.
- Đề tài: Thói hư tật xấu trong xã hội xưa
- Cảm hứng chủ đạo: Phê phán những thói hư tật xấu trong xã hội xưa.
- Tích truyện của vở tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến: Truyền miệng trong dân gian.
- Căn cứ: Nhiều dị bản, không có tác giả…
Phiên tòa diễn ra không công bằng, kết quả có phần ưu ái cho Thị Hến.
Chúng ta cần lưu ý: Xác định đề tài; Phân tích lời thoại…