Thực hành tiếng Việt: Biện pháp lặp cấu trúc
Câu 1: Biện pháp tu từ nào được sử dụng trong cả ba đoạn trích dưới đây (trích từ truyện thơ dân gian Tiễn dặn người yêu)? Phân tích tác dụng biểu đạt của biện pháp tu từ ấy.
- Biện pháp tu từ: lặp cấu trúc
- Phân tích tác dụng:
| Ngữ liệu |
Tác dụng |
|
a) Anh yêu em, lẽ tiễn đưa em đến tận nhà chồng Nhưng chim chích trên cao lượn vòng gọi anh quay lại, anh quay lại Chim nhạn dưới thấp bay quanh nhủ anh quay đi, anh quay đi |
|
|
b) Đừng bỏ em trơ trọi giữa rừng Đừng bỏ em giữa dòng sóng thác trào dâng? |
|
|
c) Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già |
|
Câu 2: Hãy tìm và phân tích tác dụng của biện pháp lặp cấu trúc trong các câu thơ, câu văn dưới đây:
a) Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát
Những dòng sông đò nặng phù sa.
(Nguyễn Đình Thi)
→ Lặp cấu trúc “…là của chúng ta”, “những…”
→ Tác dụng: góp phần tạo nên nhịp thơ dồn dập, âm hưởng hào hùng; tạo sự xuất hiện liên tiếp của hình ảnh, mở ra bức tranh toàn cảnh một giang sơn giàu đẹp, khẳng định mạnh mẽ quyền làm chủ và bộc lộ mãnh liệt niềm tự hào của tác giả.
b) Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng… (Vũ Bằng)
→ Lặp cấu trúc “mùa xuân”
→ Tác dụng: nhấn mạnh ý, vừa tạo cho câu văn, đoạn văn giàu âm điệu, giọng văn trở nêm tha thiết, gợi cảm, thể hiện rõ tình cảm yêu mến mùa xuân Hà Nội của tác giả.
c) Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng
Nếu là hoa, tôi sẽ là một đóa hướng dương
Nếu là mây, tôi sẽ là một vầng mây ấm
Là người, tôi sẽ chết cho quê hương.
(Trương Quốc Khánh)
→ Lặp cấu trúc “nếu là…tôi sẽ là…”
→ Tác dụng: tăng sức gợi hình, gợi cảm, tạo nhịp điệu cho câu thơ, nhấn mạnh mong ước chân thành của con người với khát khao hiến dâng, đồng thời bộc lộ tình cảm chân thành, tha thiết, khát khao cống hiến của tác giả.
d) Vậy mà ai ai cũng cho ông là thủ phạm. Vua xa xỉ là vì ông, công khố hao hụt là vì ông, dân gian lầm than là vì ông, man di oán giận là vì ông, thần nhân trách móc là vì ông. Cửu Trùng Đài, họ có cần đâu? Họ dấy nghĩa cốt giết ông, phá Cửu Trùng Đài. (Nguyễn Huy Tưởng)
→ Lặp cấu trúc “…vì ông”
→ Tác dụng: giọng văn trở nên đanh thép, hùng hồn tuyên bố và nhấn mạnh những việc làm sai trái, tội ác của “ông” gây ra.
Câu 3: Viết một đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) phân tích tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong một bài thơ mà em đã học hoặc đã đọc.
Gợi ý triển khai
"Thêm một người bị cắm cọc bêu đầu
Thêm một người bị lôi đi mất tích
Thêm một người bị chụp ảnh lăn tay
Thêm một làng bị quăng bom hủy diệt"
(Khúc 1: Bàn đạp - Hữu Thỉnh)
- Lặp cấu trúc "Thêm một + người", "Thêm một + làng" → Mỗi lần lặp lại trong đoạn thơ có một phần khác nhau: "một người bị cắm cọc bêu đầu", "một người bị lôi đi mất tích", "một người bị chụp ảnh lăn tay", "một làng bị quăng bom hủy diệt".
- Tác dụng:
- Nhấn mạnh, khắc sâu những tội ác của kẻ thù đã nhẫn tâm gây ra với đồng bào, nhân dân ta. Hành động xảy ra dã man, liên tục, không ngừng, ý chí của chúng là: cuộc càn quét sẽ không bao giờ dứt cho đến khi "nhổ" cộng sản sạch trơn.
- Ba câu thơ đầu câu trúc "thêm một + người", đến câu cuối là "thêm một + làng" có thể hiểu: từng người một bị chúng đọa đày, số lượng dần nhiều thành một làng và có thể còn hơn cả thế.
- Thể hiện thái độ căm thù, lòng quyết tâm đánh đổ kẻ thù xâm lược, đòi lại quyền tự do, trả thù cho nhân dân ta.
- Giúp giọng điệu thơ rắn rỏi, chắc chắn, thể hiện sự căm thù, quyết tâm.
