Thực hành đọc hiểu: Nỗi niềm tương tư (Vũ Quốc Trân)

1. Chuẩn bị

- Bích Câu kì ngộ (Cuộc gặp gỡ lạ lùng ở Bích Câu) là truyện thơ Nôm dài 678 câu thơ lục bát, kể về sự tích một người học trò tên là Trần Tú Uyên gặp nàng Giáng Kiều ở đất Bích Câu (Bích Câu là địa danh thuộc kinh thành Thăng Long, nay là Hà Nội).

- Một số tài liệu cho rằng Bích Câu kì ngộ là tác phẩm khuyết danh nhưng theo các nhà nghiên cứu văn học Việt Nam hiện nay, Vũ Quốc Trân là tác giả của truyện thơ này. Tác giả chưa rõ năm sinh, năm mất, nguyên quán Hải Dương, sinh sống tại Hà Nội vào khoảng giữa thế kỉ XIX.
Bích Câu kì ngộ là truyện Nôm thuần Việt, diễn lại một sự tích lịch sử lưu truyền trong dân gian nước Việt.

2. Đọc hiểu

Thẻ trong văn bản đọc

Câu 1: Chú ý những việc làm thể hiện tâm trạng tương tư của Tú Uyên.

Gảy khúc đàn tranh…ra tình hoài nhân, chuốc chén rượu đào, ngồi suốt năm canh, nghe những tiếng đoạn trường, ngắm bóng trăng tàn.

Câu 2: Xác định những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn trích.

- Điệp cấu trúc: “Có khi”

• Có khi gảy khúc đàn tranh;
• Có khi chuốc chén rượu đào;
• Có khi ngồi suốt năm canh.

- So sánh: “Hơi men không nhắp mà say/ Như xông mùi nhớ, lại gây giọng tình”.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1: Nêu cách hiểu của em về nhan đề Nỗi niềm tương tư.

Nhan đề thể hiện tâm trạng nhung nhớ, mong đợi, tương tư nàng Giáng Kiều của Tú Uyên.

Câu 2: Tâm trạng tương tư của Tú Uyên được tác giả thể hiện như thế nào?

Qua các hành động của Tú Uyên: Gảy khúc đàn tranh…ra tình hoài nhân, chuốc chén rượu đào, ngồi suốt năm canh, nghe những tiếng đoạn trường, ngắm bóng trăng tàn.

Câu 3: Biện pháp nghệ thuật nào nổi bật trong đoạn trích? Phân tích tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó trong việc diễn tả tâm trạng nhân vật.

- Biện pháp nghệ thuật nổi bật trong đoạn trích: điệp cấu trúc “Có khi…”.

- Việc sử dụng liên tiếp cấu trúc đó giúp đoạn trích bộc lộ rõ nét được tâm trạng tương tư, thầm thương, trộm nhớ của Tú Uyên, nỗi nhớ ấy không nguôi, ngày đêm mơ tưởng đến bóng dáng người thiếu nữ ấy.

Câu 4: Phân tích và làm sáng tỏ “đặc điểm nổi bật của truyện thơ Nôm là sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình” qua đoạn trích Nỗi niềm tương tư.

- Về yếu tố tự sự: đoạn trích xoay quanh câu chuyện của chàng Tú Uyên sau khi gặp thiếu nữ xinh đẹp đã về nhà tương tư, thầm nhớ nhung.

- Về yếu tố trữ tình, truyện tập trung bộc lộ yếu tố đó thông qua tâm trạng của nhân vật Tú Uyên. Đoạn trích là dòng tâm trạng, cảm xúc, giúp chúng ta đi sâu vào thế giới của những suy tư, nỗi niềm tâm trạng tương tư của nhân vật trong tình yêu. Ngoài ra, chất trữ tình còn được bộc lộ qua khung cảnh thiên nhiên. Việc xuất hiện của thiên trong trong truyện thơ được gắn chặt với việc thể hiện tâm tình nhân vật.

Câu 5: Phân tích, so sánh hai đoạn thơ nói về tâm trạng tương tư của Tú Uyên trong Bích Câu kì ngộ và của Kim Trọng trong Truyện Kiều:

- Tâm trạng của Tú Uyên trong Bích Câu kì ngộ: thể hiện nỗi tương tư đến “ngẩn ngơ” nhưng không thể gặp lại được nên càng khiến Tú Uyên càng thêm nhớ mong.

- Tâm trạng của Kim Trọng trong Truyện Kiều: sự tương tư, mong nhớ khôn nguôi. Nỗi tương tư ấy bộc lộ trực diện, không một chút e dè, giấu giếm. Muốn cho yên nỗi nhớ, nhưng nỗi sầu lại cứ sinh sôi, nảy nở, sầu đong càng lắc càng đầy khiến chàng Kim không nằm yên trong giấc ngủ, cứ trở mình trằn trọc, nghĩ suy.