Thực hành đọc hiểu: Tôi yêu em
1. Chuẩn bị
a. Tác giả
- Aleksandr Sergeyevich Pushkin (1799 - 1837) là một thi sĩ, văn sĩ, kịch tác gia Nga. Được tôn vinh là Mặt trời thi ca Nga, ông là biểu tượng của trào lưu lãng mạn Nga thế kỷ XIX bởi nhiều cống hiến trong sự đa dạng hóa ngôn ngữ văn chương.
- Tình yêu là một trong những chủ đề chính yếu trong các tác phẩm của Pushkin. Đối với ông, tình yêu là không khí, dưỡng chất không thể nào thiếu, luôn nồng cháy và nhiệt tình. Vì vậy, các tác phẩm của ông cũng viết nhiều về tình yêu.
- Đóng góp của Pushkin cho nền văn học: Puskin có đóng góp trên nhiều mặt, nhiều thể loại, những cống hiến vĩ đại nhất của ông vẫn là Thơ trữ tình với hơn 800 bài thơ và 13 bản trường ca bất hủ. Vì thế mà Puskin được xem là “Mặt trời của thi ca Nga”.
b. Tác phẩm
- Bài thơ “Tôi yêu em” là bài thơ tình nổi tiếng viết về mối tình không thành giữa nhà thơ và cô Leonhina - con gái của Chủ tịch viện hàn lâm nghệ thuật Nga.
2. Đọc hiểu
Thẻ trong văn bản đọc
Câu 1: Lời giãi bày thể hiện tình cảm, tâm trạng gì của nhân vật trữ tình?
- Tình cảm, cảm xúc: Tình yêu mãnh liệt, say đắm, chân thành, không quan tâm đến bản thân mà chỉ mong cầu người mình yêu được hạnh phúc.
Câu 2: Chú ý biện pháp lặp cấu trúc và hai dòng thơ kết.
- Điệp cấu trúc “tôi yêu em”: được nhắc lại nối liền mạch cảm xúc để nhà thơ giãi bày tâm trạng của tình yêu đơn phương; khẳng định tình yêu chân thành, mãnh liệt, không thay đổi của nhân vật trữ tình.
- Hai dòng thơ kết: tình yêu cao thượng của nhân vật trữ tình. Đó là lời cầu chúc thể hiện tình yêu đẹp, chân thành, đằm thắm và một tấm lòng cao thượng, vượt qua mọi ghen tuông, ích kỉ, chỉ mong người mình yêu hạnh phúc.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1: Hãy nêu cảm xúc của nhân vật trữ tình trong từng khổ thơ. Cụm từ nào trở thành điệp khúc? Xác định vị trí, tác dụng nghệ thuật của cụm từ đó trong bài thơ.
- Cảm xúc của nhân vật trữ tình:
- Khổ 1: Những mâu thuẫn giằng xé trong tâm hồn nhân vật trữ tình
- Khổ 2: Những cung bậc cảm xúc trong tình yêu và tình yêu cao thượng của nhân vật trữ tình.
- Cụm từ “tôi yêu em” trở thành điệp khúc trong bài thơ.
- Điệp khúc “tôi yêu em” trong câu thơ “Tôi yêu em: đến nay chừng có thể” thể hiện cảm xúc bị kìm nén, dè dặt, bị lí trí chi phối.
- Điệp khúc “tôi yêu em” trong câu thơ “Tôi yêu em âm thầm, không hy vọng” thể hiện sự chuyển đổi đột ngột, tuôn trào của cảm xúc không còn nghe theo sự điều khiển của lí trí nữa.
- Điệp khúc “tôi yêu em” trong hai dòng thơ cuối thể hiện sự tuôn trào của cảm xúc muốn bộc bạch cho hết sự chân thành, đằm thắm của tình yêu tôi dành cho em, tình yêu ấy không bao giờ lụi tắt mặc dù vì người yêu tác giả sẵn sàng rút lui.
Câu 2: Tâm trạng phức tạp của nhân vật trữ tình được thể hiện như thế nào qua khổ thơ đầu?
- Hai câu thơ đầu:
- Mở đầu bằng ba chữ “Tôi yêu em”: lời giãi bày trực tiếp, giản dị, khẳng định tình yêu chân thật.
- “Ngọn lửa tình”: tình yêu luôn nồng nàn, cháy bỏng.
- Hai câu thơ sau:
- Mâu thuẫn giữa lí trí và tình cảm → “không để em bận lòng thêm nữa”: sự dứt khoát để tránh người yêu phải suy nghĩ, đau buồn.
⇒ Tình yêu đẹp đẽ, cao thượng: nhân vật trữ tình yêu hết mình, mãnh liệt, cháy bỏng nhưng không quan tâm đến bản thân mà chỉ mong người yêu được hạnh phúc.
Câu 3: Phân tích trạng thái cảm xúc của nhân vật trữ tình trong hai dòng đầu của khổ thơ thứ hai.
- Cảm xúc trong tình yêu: vui, buồn, hờn giận, đau khổ, hạnh phúc, ghen tuông,...
- Trong tình yêu, ai cũng muốn được thấu hiểu, được đáp lại tấm lòng của mình, nhưng tác giả đã không còn hi vọng, có lẽ vì đã tuyệt vọng với tình yêu đơn phương này → Nỗi đau đớn không tả xiết.
- Cấu trúc: “Lúc…khi”: trạng thái, cảm xúc tình yêu biến đổi liên tục.
Câu 4: Trong mạch cảm xúc của bài thơ, hai dòng thơ kết có gì đặc biệt và cho thấy điều gì trong tình cảm, quan niệm về tình yêu của nhà thơ?
- Hai dòng thơ kết là lời cầu chúc chân thành, cao thượng. Lời cầu chúc có hai ý hiểu:
- Cầu chúc cho em tìm được một người yêu em như tôi đã yêu em → Mong người mình yêu được hạnh phúc, thể hiện nhân cách cao đẹp của tác giả.
- Ngầm khẳng định trên đời này không có ai yêu em bằng tôi → Lòng tự tôn được thể hiện tinh tế và sâu sắc.
- Quan niệm về tình yêu của nhà thơ:
- Tình yêu phải có sự kết hợp giữa cảm xúc và lý trí.
- Tình yêu không có chỗ cho sự ép buộc, phải xuất phát từ tình cảm chân thành của cả hai phía.
- Trong tình yêu, tôn trọng người mình yêu cũng chính là tôn trọng chính bản thân mình.
Câu 5: Theo em, nhân vật xưng “tôi” trong bài thơ là người như thế nào?
- Nhà thơ xưng “tôi” - “em” → thể hiện sự tinh tế, khéo léo trong cách dùng từ, đó là cách gọi trang trọng dành cho người mình yêu thương.
- Tình yêu của “tôi” dành cho “em” nồng cháy, ấm áp, nồng nàn và lãng mạn. “Tôi” đã thắp lên ngọn lửa tình yêu cháy sáng, lan tỏa khắp không gian.
- “Tôi” yêu “em” nhưng không muốn em phải bận lòng nữa, hi sinh vì niềm vui, hạnh phúc nơi em chọn lựa. Ở đây, tình yêu không có sự ràng buộc.
- Tình yêu của “tôi” cũng giống như những tình yêu thông thường với muôn vàn cảm xúc: khi âm thầm không dám ngỏ lời, khi yêu cuồng nhiệt trong vô vọng, khi hậm hực lòng ghen,...
- “Tôi” hi sinh cho mối tình sâu nặng, cầu mong cho em được yêu như tình yêu tôi dành cho em
→ Luôn khao khát được dâng hiến, yêu thương và hạnh phúc khi thấy người mình yêu được yêu, được hạnh phúc.
Câu 6: Từ bài thơ “Tôi yêu em”, hãy viết một đoạn văn (khoảng 8-10 dòng) nói lên suy nghĩ của em về cách ứng xử trong tình yêu.
Gợi ý triển khai
- Khẳng định: trong tình yêu chắc chắn sẽ trải qua nhiều cung bậc cảm xúc, nhưng biểu hiện, diễn biến phức tạp trong tâm hồn những người đang yêu suy cho cùng đều hướng tới khát vọng yêu thương, mong muốn gặp được một trái tim đồng điệu, giao cảm và trao duyên.
- Tình yêu cần hướng tới sự đồng điệu, đồng cảm, sự tận tụy hi sinh và tinh tế để cảm nhận. Sự hài hòa hoàn hảo giữa cảm xúc và lí trí là điều rất cần thiết để duy trì tình yêu.
- Tình yêu không nhất thiết phải ở bên nhau (nếu ở bên nhau là sự giày vò, đau khổ), yêu là mong muốn nhìn thấy người mình yêu được hạnh phúc, an yên.
