Tự đánh giá: Hôm qua tát nước đầu đình

Đọc văn bản "Hôm qua tát nước đầu đình" (SGK Ngữ văn 11 - Bộ Cánh Diều, trang 32) và thực hiện các yêu cầu sau: 

I. Trắc nghiệm

II. Tự luận 

Câu 1: Hình tượng nào là hình tượng trung tâm, xuyên suốt tám dòng thơ đầu? Hình tượng đó có tác dụng nghệ thuật như thế nào trong việc thể hiện nỗi niềm, tâm trạng của chàng trai.

- Hình tượng “chiếc áo” bỏ quên trên cành hoa sen là hình tượng trung tâm, được thể hiện xuyên suốt trong tám dòng thơ đầu.

- "Chiếc áo" bị bỏ quên là cái cớ để chàng trai tiếp cận với cô gái một cách nhanh chóng nhưng cũng rất mực lịch sự, tự nhiên và vui vẻ. Như vậy, có thể thấy chàng trai có cách thức bộc lộ tình cảm, ngỏ ý rất khéo léo, dẫn dắt tới lời tỏ tình chân thành, có phần táo bạo. 

Câu 2: Những vật mà chàng trai hứa trả công cho cô gái có ý nghĩa như thế nào?

Đó là các lễ vật bao gồm: một thúng xôi vò, một con lợn béo, một vò rượu tặm, chiếu để cô gái nằm → đây chính là các sính lễ cho ngày cưới. Nó cũng là biểu hiện cho việc nếu cô gái thuận lòng nhận sính lễ thì cũng có nghĩa là kết duyên cùng với anh.

Câu 3: Nêu cảm nhận của em về nhân vật chàng trai trong bài "Hôm qua tát nước đầu đình".

- Chàng trai mang những nét đẹp của con người làng quê Việt Nam: chất phác, hồn hậu, chân thành.

- Chàng trai cũng rất thông minh, tinh tế khi dùng cách bắt chuyện từ chiếc áo bỏ quên trên cành hoa sen: nhanh chóng nhưng vẫn lịch sự, tinh tế. 

Câu 4: Tìm và phân tích điểm giống nhau và khác nhau của những bài ca dao có cùng mô típ “Hôm qua”.

- Giống nhau: Từ “hôm qua” thực chất cũng là khoảng thời gian phiếm chỉ, nói đến sự việc trong quá khứ gần, có liên hệ tới hiện tại. Bởi vậy, mô típ của những bài ca dao này hầu như đều lột tả tâm tư, tình cảm nào đó của nhân vật trữ tình lúc hiện tại.

- Khác nhau: nội dung đi sau cụm từ hôm qua có thể khác nhau về không gian, tính chất, sự việc của nhân vật trữ tình muốn thổ lộ.

Câu 5: Viết một đoạn văn (khoảng 10 - 12 dòng) nói lên điều em thích nhất (về nội dung hoặc nghệ thuật) ở bài "Hôm qua tát nước đầu đình". 

Gợi ý triển khai

Phương diện nội dung: tình cảm lứa đôi trong sáng, đẹp đẽ. 

Khung cảnh mở đầu bài ca dao là "đầu đình":  không gian quen thuộc, bình dị, gắn liền với những con người làng quê Việt Nam. Nơi đây cũng là điểm hẹn hò của lứa đôi, thổ lộ, bộc bạch những lời thầm kín, chân tình. 

Chàng trai mở lời hỏi cô gái về chiếc áo bị bỏ quên trên cành hòa sen, nhưng điều đáng nói ở đây là hoa sen không có cành. Đó chính là cách chàng trai chủ động, thể hiện vô cùng khéo léo và kín đáo mong muốn được kết duyên cùng cô gái. 

Sau đó, chàng trai mượn hình ảnh "áo anh sứt chỉ đường tà" và vợ chưa có, mẹ già chưa khâu để dẫn dắt đến tình cảm của mình: "mượn cô ấy về khâu cho cùng" - "khâu rồi anh sẽ trả công": nếu cô gái đồng ý thì chàng trai sẽ hết lòng yêu thương và thủy chung với cô. 

⇒ Tình cảm vô cùng trong sáng và tha thiết của con người làng quê Việt Nam được thể hiện qua những hình ảnh vô cùng gần gũi và giản dị, gắn liền với mỗi chúng ta.