Lời tiễn dặn (Trích Tiễn dặn người yêu)
I. Trước khi đọc
Câu hỏi: Dựa vào phần kiến thức đã học về truyện thơ Nôm ở lớp 9, bạn hãy cho biết khi đọc một truyện thơ, chúng ta cần chú ý điều gì?
- Xuất xứ và bối cảnh của truyện thơ.
- Các đặc điểm của truyện thơ được thể hiện ở văn bản này.
- Nội dung chính của văn bản và thông điệp tác giả muốn gửi gắm tới người đọc.
- Những điểm đặc sắc về hình thức của văn bản truyện thơ.
- Ý nghĩa và giá trị của văn bản đối với người đọc ngày nay.
II. Đọc văn bản
Câu 1 (Suy luận): Vì sao chàng trai lại nói đến điều này? Lời nói của anh có ý nghĩa gì?
- Phong tục hỏa táng (... ủ lấy hương người - Cho mai sau lửa xác đượm hơi): Hỏa táng là tục lệ đã có từ xa xưa của người Thái, họ tin rằng khi thi hài được “tắm rửa” bằng lửa, linh hồn sẽ lên được “mường trời”, tiếp tục sống trong một thế giới khác → Chàng trai muốn được ở gần thêm một chút để ủ lấy hương người cô gái, sau này lửa thiêu xác anh sẽ cháy đượm vì thân anh luôn quyện hơi, quyện hương người yêu.
Câu 2 (Tưởng tượng): Bạn hình dung như thế nào về hoàn cảnh của cô gái và hành động của chàng trai lúc này?
- Hoàn cảnh của cô gái: đau khổ, bị đánh đập, hành hạ, bị nhà chồng hắt hủi.
- Hành động của chàng trai: ân cần chăm sóc, quan tâm, mua thuốc thang… thể hiện tình cảm bền chặt, thắm thiết.
Câu 3 (Suy luận): Những câu thơ này thể hiện tình cảm của hai nhân vật như thế nào?
- Tình cảm sâu nặng, tha thiết, thủy chung, son sắt.
- Quyết tâm được ở bên cạnh nhau không gì có thể lay chuyển.
III. Sau khi đọc
Câu 1: Lời “tiễn dặn” được thuật lại theo ngôi kể nào? Dựa vào đâu để bạn khẳng định như vậy?
- Lời tiễn dặn được thuật lại theo ngôi kể thứ nhất - lời của nhân vật “anh”.
- Căn cứ vào các từ ngữ: “đôi ta”, “người anh yêu”, “ta”…
Câu 2: Lời “tiễn dặn” giúp bạn biết gì về nhân vật chàng trai và cô gái? Qua đó, hãy nhận xét cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian.
- Lời tiễn dặn cho ta biết:
- Chàng trai và cô gái là hai người yêu nhau thắm thiết; nhưng bị gia đình ngăn cản.
- Chàng trai nhà nghèo không được gia đình cô gái chấp nhận, phải đi làm ăn xa, lúc trở về thì đã quá muộn.
- Cô gái – con của nhà giàu có, bị cha mẹ ép hôn, sống không hạnh phúc.
- Chàng trai vô cùng đau đớn và xót thương, quyết tâm đưa cô gái trở về bên mình.
- Qua câu chuyện, ta thấy cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian:
- Thường là những người có số phận bất hạnh.
- Phải trải qua mô hình: Gặp gỡ - Tai biến – Đoàn tụ
Câu 3: Bạn hãy chỉ ra những chi tiết quan trọng trong văn bản Lời tiễn dặn và phân tích vai trò của chúng trong việc thể hiện nội dung truyện thơ.
- “Quẩy gánh qua đồng ruộng
Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng”
→ Sự việc này gây ra hàng loạt các biến cố trong cuộc đời của chàng trai và cô gái. Cũng từ đó, theo năm tháng chúng ta thấy được tình yêu thủy chung và sự hy sinh cao cả của người con trai dành cho cô gái của mình.
- “Tơ rối đôi ta cùng gỡ
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng”
→ Thể hiện quyết tâm của chàng trai sau khi chứng kiến cảnh cô gái bị đánh đập: quyết tâm đoàn tụ, bên nhau trọn đời trọn kiếp.
Câu 4: Nêu chủ đề của văn bản và cho biết qua văn bản này, tác giả dân gian muốn gửi gắm thông điệp gì.
- Chủ đề: Khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc đôi lứa.
- Tác giả dân gian muốn gửi gắm thông điệp:
- Phê phán, loại bỏ các hủ tục phong kiến;
- Ủng hộ, trân trọng những tình yêu, tình cảm chân thành và tác hợp cho những người yêu thương nhau.
- Kêu gọi đấu tranh cho tình yêu của chính mình.
Câu 5: Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết văn bản Lời tiễn dặn thuộc thể loại truyện thơ?
- Được sáng tác dưới hình thức văn vần, xoay quanh đề tài tình yêu và hôn nhân.
- Có sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình.
- Cốt truyện xoay quanh số phận của 2 nhân vật chính với số phận ngang trái, bất hạnh.
Câu 6: Từ văn bản Lời tiễn dặn, bạn có suy nghĩ gì về khát khao đoàn tụ của đôi trai gái người Thái ngày xưa?
- Đôi trai gái có tình yêu đẹp đẽ, thủy chung, son sắt nhưng số mệnh đau thương khi sống trong xã hội với những hủ tục lạc hậu. Họ là nạn nhân của chế độ hôn nhân bán gả đầy bất công và khổ đau.
- Thông qua đó, người đọc thấy được sức mạnh của tình yêu, tình yêu mãnh liệt đã nâng đỡ cho tâm hồn con người, giúp họ ở trong nghịch cảnh vẫn gắng sức để đối diện, hướng tới ngày đoàn tụ.
