Thực hành tiếng Việt: Lỗi về thành phần câu và cách sửa
I. Lý thuyết
1. Câu thiếu thành phần nòng cốt: Thiếu chủ ngữ, thiếu vị ngữ, thiếu cả chủ ngữ và vị ngữ.
2. Sắp xếp sai vị trí thành phần câu: Trong câu tiếng Việt, chủ ngữ thường đứng trước vị ngữ (trừ trường hợp người viết đảo trật tự với mục đích tu từ) → Việc sắp xếp sai các thành phần nòng cốt là một kiểu lỗi về ngữ pháp.
3. Thiếu vế câu: Một số cặp quan hệ từ trong tiếng Việt luôn đi với nhau, nếu thiếu một vế câu → câu bị lỗi về thành phần.
II. Thực hành
Câu 1: Trong những trường hợp sau, trường hợp nào mắc lỗi về thành phần câu? Phát hiện và đề xuất phương án sửa lỗi cho những trường hợp đó.
a. Bằng những khảo sát đáng tin cậy đã chỉ ra rằng, các con sông lớn đang dần khô cạn.
- Lỗi sai: Thiếu chủ ngữ.
- Cách sửa: Bằng những khảo sát đáng tin cậy, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng, các con sông lớn đang dần khô cạn.
b. Rất thú vị truyện ngắn sử dụng các yếu tố kì ảo, lạ lùng.
- Lỗi sai: Sắp xếp sai vị trí thành phần câu.
- Cách sửa: Truyện ngắn rất thú vị do sử dụng các yếu tố kì ảo, lạ lùng.
c. Những con người vị tha giàu đức hi sinh ấy.
- Lỗi sai: Thiếu vị ngữ.
- Cách sửa: Những con người vị tha giàu đức hi sinh ấy đã truyền nguồn cảm hứng to lớn cho thế hệ sau.
d. Theo báo Tuổi trẻ cho biết, tình trạng ùn ứ nông sản của nông dân miền Tây đã bước đầu được giải quyết.
- Lỗi sai: Thiếu chủ ngữ.
- Cách sửa: Báo Tuổi trẻ cho biết, tình trạng ùn ứ nông sản của nông dân miền Tây đã bước đầu được giải quyết.
e. Chữ người tử tù, một tác phẩm được sáng tác bằng bút pháp lãng mạn của Nguyễn Tuân.
- Lỗi sai: Thiếu vị ngữ.
- Cách sửa: Chữ người tử tù là một tác phẩm được sáng tác bằng bút pháp lãng mạn của Nguyễn Tuân.
g. Với những tin tức lan truyền trên mạng xã hội không phải bao giờ cũng chính xác.
- Lỗi sai: Thiếu chủ ngữ.
- Cách sửa: Những tin tức lan truyền trên mạng xã hội không phải bao giờ cũng chính xác.
h. Khổ thơ chỉ có một câu, rất đặc biệt.
- Lỗi sai: Thiếu vị ngữ.
- Cách sửa:
- Khổ thơ rất đặc biệt, chỉ có một câu.
- Khổ thơ chỉ có một câu, vì vậy trở nên rất đặc biệt.
Câu 2: Phát hiện lỗi về thành phần câu ở các trường hợp sau và sửa lại:
a. Truyện ngắn, thể loại linh hoạt ấy.
- Lỗi sai: Câu thiếu thành phần vị ngữ.
- Cách sửa:
- Thêm từ để biết cụm “thể loại linh hoạt ấy” thành vị ngữ: Truyện ngắn là một thể loại linh hoạt.
- Giữ nguyên thành phần chêm xen và dựa vào ngữ cảnh để bổ sung vị ngữ phù hợp: Truyện ngắn, thể loại linh hoạt ấy đã trở thành thể tài được biết bao văn nghệ sĩ yêu thích và sáng tạo ra những kiệt tác.
b. Đã vẽ bức tranh tường hoành tráng này một nhóm họa sĩ đến từ thành phố.
- Lỗi sai: Sắp xếp sai vị trí thành phần câu.
- Cách sửa: Sắp xếp lại trật tự.
- Một nhóm họa sĩ đến từ thành phố đã vẽ bức tranh tường hoành tráng này.
- Bức tranh tường hoành tráng này đã được vẽ bởi một nhóm họa sĩ đến từ thành phố.
c. Số đỏ không chỉ là một tác phẩm trào phúng đặc sắc vào bậc nhất trong văn học Việt Nam trước 1945.
- Lỗi sai: Thiếu vế câu (quan hệ từ “không chỉ… mà còn”)
- Cách sửa: Bổ sung quan hệ từ phù hợp với một vế câu.
- Số đỏ không chỉ là một tác phẩm trào phúng đặc sắc vào bậc nhất trong văn học Việt nam trước 1945 mà còn trở thành một tác phẩm bất tử, sức hấp dẫn trường tồn bất chấp sự bào mòn của thời gian.
d. Văn bản nghị luận, loại văn bản được viết ra với mục đích thuyết phục người đọc.
- Lỗi sai: Thiếu vị ngữ
- Cách sửa: Bổ sung thành phần vị ngữ.
- Văn bản nghị luận, loại văn bản được viết ra với mục đích thuyết phục người đọc là một trong số các thể loại văn bản chính học sinh được tiếp cận trong chương trình Ngữ văn.
Câu 3: Vì sao những câu sau đây trong các văn bản văn học mặc dù không đầy đủ thành phần câu nhưng vẫn không bị xem là câu sai?
a. Huân cảm tưởng như mình đã bị thuổng văn. Bị đạo ý.
(Nguyễn Trương Quý, Câu chuyện bắt đầu từ tầng 10)
b. Mắt mèo hoang. Em thích mẹ nói em có con mắt mèo hoang và dã thú.
(Nguyễn Ngọc Thuần, Một thiên nằm mộng)
c. Đó là người câm của quán rượu. Anh Ba Hoành!
(Nguyễn Quang Sáng, Quán rượu của người câm)
Gợi ý trả lời
Những câu trên trong các văn bản văn học dù không đủ thành phần câu nhưng vẫn không bị xem là câu sai vì tác giả viết có dụng ý:
- Câu a: Câu “Bị đạo ý” là câu rút gọn, nhằm giải thích rõ hơn, nhấn mạnh ý của câu phía trước.
- Câu b: “Mắt mèo hoang” tạo sự ấn tượng với người đọc, nhấn mạnh hình ảnh đôi mắt, từ đó khơi gợi sự tò mò, hấp dẫn người đọc.
- Câu c: Câu “Anh Bà Hoành!” được tách thành một câu riêng nhằm nhấn mạnh hơn nhân vật được nhắc đến ở câu trước.
⇒ Không phải lúc nào việc thiếu thành phần câu cũng là lỗi sai, tùy theo ngữ cảnh mà việc thiếu thành phần câu có thể có dụng ý, như giải thích/nhấn mạnh/làm rõ hơn ý đồ tác giả muốn truyền tải, đồng thời tạo ấn tượng mạnh với người đọc.
