Tây Tiến

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Quê quán: Đan Phượng, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội) → Vùng đất giàu truyền thống thi ca.

- Là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc,…

- Phong cách nghệ thuật:

• Hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và hào hoa.
• Tha thiết, nặng lòng với quê hương, xứ sở, đặc biệt là với người lính Tây Tiến.

2. Tác phẩm

- Tây Tiến là một đơn vị quân đội thành lập đầu năm 1947

• Nhiệm vụ: phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Việt -Lào và đánh tiêu hao sinh lực địch ở thượng Lào cũng như miền Tây Bắc Bộ.
• Địa bàn hoạt động: khá rộng, từ Châu Mai, Châu Mộc sang Sầm Nứa vòng về phía đông Thanh Hoá.
• Chiến sĩ Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội.
• Có chàng trai đang ngồi trên ghế nhà trường đành phải “xếp bút nghiên theo nghiệp binh đao”. Trong lồng ngực của những chàng trai hai mươi ấy là trái tim sục sôi nhiệt huyết, lí tưởng.
• Họ phải chiến đấu trong hoàn cảnh rất gian khổ, vô cùng thiếu thốn về vậtchất, bệnh sốt rét hoành hành dữ dội. Tuy vậy chiến sĩ Tây Tiến vẫn phơi phới tinh thần lãng mạn anh hùng.
• Đoàn quân Tây Tiến sau thời gian hoạt động ở Lào trở về Hoà Bình thànhlập trung đoàn 52.

⇒ Quang Dũng là đại đội trưởng của đơn vị Tây Tiến năm 1947. Cuối 1948 chuyển sang đơn vị khác. Xa đơn vị, nhớ đơn vị tác giả sáng tác bài "Tây Tiến" tại Phù Lưu Chanh.

- Bài thơ là hồi ức về chiến trường, ban đầu có nhan đề " Nhớ Tây Tiến" khi in lại lấy tên là “Tây Tiến”

II. Soạn bài Tây Tiến

Trước khi đọc

Bạn biết gì về vùng đất Tây Bắc và những người lính trong cuộc kháng chiến chống Pháp? Hãy chia sẻ với mọi người.

- Tây Bắc là một vùng núi rừng hùng vĩ, hiểm trở.

- Những người lính trong cuộc kháng chiến chống Pháp: dũng cảm, lạc quan…

Đọc văn bản

Trả lời câu hỏi

Câu 1: Xác định bố cục bài thơ và nội dung chính của từng đoạn. Từ đó, chỉ ra mạch cảm xúc của bài thơ.

- Bố cục:

- Mạch cảm xúc: Nỗi nhớ da diết, khôn nguôi của nhà thơ về đồng đội, những năm tháng chiến đấu, gắn bó cùng đoàn quân Tây Tiến.

Câu 2: Liệt kê các dòng thơ trực tiếp bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả và nêu tác dụng của chúng. Xác định chủ thể trữ tình và cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

- Các dòng thơ trực tiếp bộc lộ tình cảm, cảm xúc:

• Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
• Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
• Có nhớ dáng người trên độc mộc

⇒ Tác dụng: Thể hiện trực tiếp tình cảm nhớ nhung da diết của tác giả, khẳng định cảm xúc bao trùm bài thơ là nỗi nhớ về binh đoàn Tây Tiến, tác động trực tiếp đến tình cảm của người đọc.

- Chủ thể trữ tình: nhà thơ Quang Dũng - chủ thể trữ tình ẩn.

- Cảm hứng chủ đạo: Cảm hứng bi tráng, lãng mạn.

Câu 3: Phân tích bức tranh thiên nhiên và hình ảnh đoàn quân Tây Tiến trong đoạn 1. Chỉ ra một số nét đặc sắc trong cách sử dụng hình ảnh, từ ngữ, vần, nhịp của đoạn thơ.

- Thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ:

• Địa hình hiểm trở: Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/Heo hút cồn mây súng ngửi trời/Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống.
• Thiên nhiên hoang sơ, nhiều nguy hiểm: Chiều chiều oai linh thác gầm thét/Đêm đền Mường Hịch cọp trêu người.
• Thiên nhiên thơ mộng: Mường Lát hoa về trong đêm hơi, Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.

- Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến gắn với những chặng đường hành quân đáng nhớ:

• Cuộc hành quân gian lao, đầy thử thách nhưng người lính vẫn giữ được vẻ lạc quan, yêu đời: Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi, Anh bạn dãi dầu không bước nữa/Gục lên súng mũ bỏ quên đời.
• Người lính dừng chân bên xóm làng sau những đêm hành quân gian khổ, mùi thơm hương nếp mới và ấm tình quân dân đã xua tan bao nhọc nhằn gian khổ: Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.

Câu 4: Phân tích vẻ đẹp của hình ảnh người lính Tây Tiến trong đoạn 3. Vẻ đẹp của người lính trong đoạn này có gì khác so với đoạn 2?

- Hình ảnh thật chân thực về binh đoàn Tây Tiến:

• “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc”: hóa chất bom đạn của kẻ thù đã làm cho mái tóc người lính không còn đẹp nữa, nhưng cũng có thể là người lính chủ động cắt tóc để thuận tiện cho sinh hoạt.
• “Quân xanh màu lá dữ oai hùm”: màu xanh của lớp áo ngụy trang lẫn với màu xanh của lá cây, nhưng đó cũng được hiểu là khuôn mặt xanh xao của người lính khi bị sốt rét rừng.

⇒ Sự khó khăn, gian khổ của người lính Tây Tiến trong hoàn cảnh chiến tranh.

- Mạnh mẽ là thế, nhưng cũng có đôi lúc người lính cũng đầy thơ mộng

• “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới”: đôi mắt đang theo dõi kẻ thù với sự căm giận và quyết tâm
• “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. nhớ đến những cô gái Hà Nội với vẻ đẹp thướt tha thanh lịch.

- Sự mất mát hy sinh của người lính:

• “Rải rác biên cương mồ viễn xứ”: đó không phải là một cái chết mà rất nhiều cái chết.
• “Áo bào thay chiếu anh về đất”: hình ảnh “áo bào” chính là chiếc áo lính các anh đang mặc, “về đất” cách nói giảm nói tránh gợi sự hy sinh của người lính.
• Hình ảnh cuối cùng “sông Mã gầm lên khúc độc hành” là sự thành kính đưa tiễn các anh.

⇒ Sự khác biệt: Hình ảnh người lính ở đoạn 2 hiện lên trong đêm liên hoan văn nghệ với sự vui vẻ, hồn nhiên. Còn ở đoạn 3 hiện lên trong cuộc sống thường ngày với sự dữ dội, khốc liệt và mất mát.

Câu 5: Bài thơ Tây Tiến giúp bạn hiểu thêm những gì về:

a. Hình ảnh anh bộ đội và con người Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp?

⇒ Hình ảnh anh bộ đội và con người Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp: Chịu nhiều gian khổ, mất mát nhưng vẫn kiên cường, bất khuất;tâm hồn người lính lãng mạn, vượt lên gian khó; lí tưởng sống và chiến đấu cao đẹp,...

b. Vai trò, ý nghĩa của kí ức và kỉ niệm trong đời sống tinh thần của con người cũng như trong sáng tác thơ cả?

⇒ Những kí ức, kỉ niệm có một vai trò quan trọng đối với mỗi người, là cảm hứng cho sáng tác thơ ca.