Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 - 1941)

I. Chính sách kinh tế mới và công cuộc khôi phục kinh tế 1921-1925

1. Hoàn cảnh lịch sử

- Năm 1921 nước Nga Xô viết xây dựng đất nước trong hoàn cảnh hết sức khó khăn:

- Kinh tế bị chiến tranh tàn phá nặng nề.

• Năm 1920 sản lượng nông nghiệp chỉ còn ½ so với trước chiến tranh.
• Công nghiệp còn 1/7.
• Nạn đói, bọn phản cách mạng bạo loạn.

⇒ Nước Nga Xô viết lâm vào khủng hoảng.

- Đảng Bôn sê Vích thực hiện chính sách kinh tế mới 3-1921 do Lê-nin đề xướng.

2. Nội dung chính sách kinh tế mới 3-1921

Trong nông nghiệp: Bãi bỏ chế độ trưng thu lương thực bằng thu thuế lương thực.

Trong công nghiệp:

- Thực hiện tự do buôn bán, mở lại các chợ, tư nhân mở xí nghiệp nhỏ.

- Khuyến khích nước ngoài đầu tư ở Nga.

⇒ Thực chất là chuyển nền kinh tế do nhà nước độc quyền sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần do nhà nước kiểm soát.

Tác dụng

- Nông nghiệp và các ngành kinh tế khác phục hồi và phát triển.

- Đời sống nhân dân cải thiện.

- Năm 1925 sản xuất công nghiệp và nông nghiệp đạt mức gần bằng trước chiến tranh.

Ý nghĩa: Là bài học đối với công cuộc xây dựng của một số nước xã hội chủ nghĩa.

- 12- 1922 Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết – Liên Xô được thành lập trên cơ sở tự nguyện và bình đẳng giữa các dân tộc, nhằm củng cố sự liên minh và giúp đỡ lẫn nhau giữa các nước cộng hòa trong công cuộc bảo vệ và phát triển Liên bang Xô viết, gồm 4 nước cộng hòa, đến năm 1940 có thêm 11 nước.

II. Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô 1925-1941

- Liên Xô vẫn là nước nông nghiệp lạc hậu: nông nghiệp chiếm 2/3 tổng sản phẩm quốc dân.

⇒ Liên Xô phải thực hiện nhiệm vụ công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, tập thể hóa nông nghiệp.

• Thực hiện các kế hoạch 5 năm: lần thứ I (1928-1932); lần thứ II (1933-1937) (1961-1965: Việt Nam thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất)

Những thành tựu của Liên Xô trong thời kỳ đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội:

- Kinh tế:

• Đến 1936 sản lượng công nghiệp đứng đầu châu Âu và hạng nhì thế giới sau Mỹ.
• Hoàn thành tập thể hóa nông nghiệp, cơ giới hóa và có quy mô sản xuất lớn.

- Văn hóa giáo dục:

• Thanh toán nạn mù chữ.
• Phổ cập giáo dục tiểu học cho tất cả mọi người.
• Phổ cập giáo dục trung học cơ sở thành phố.

- Khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, văn hóa - nghệ thuật đạt thành tựu rực rỡ.

- Về xã hội: giai cấp bóc lột đã bị xóa bỏ, còn 2 giai cấp công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức mới xã hội chủ nghĩa.

Kế hoạch 5 năm lần thứ III: từ 1937 đến 6-1941 thì ngừng lại để chống phát xít Đức xâm lược.