Trung Quốc giữa thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX

I. Trung Quốc bị các nước đế quốc chia sẻ

- Trung Quốc là một nước lớn, giàu tài nguyên, có nền văn hóa rực rỡ, nhưng từ nửa sau thế kỉ XIX đã suy yếu vì chế độ phong kiến mục nát.

- Từ năm 1840-1842, thực dân ANh gây ra cuộc chiến tranh thuốc phiện, mở đầu quá trình xâm lược Trung Quốc.

- \Sau cuộc chiến tranh Trung - Nhật (1894 - 1895) với sự thất bại của nhà Mãn Thanh, các nước đế quốc tăng cường xâm lược Trung Quốc:

+ Đức chiếm tỉnh Sơn Đông.

+ Anh chiến vùng châu thổ song Dương Tử.

+ Pháp thôn tính vùng Vân Nam.

+ Nga, Nhật chiếm vùng Đông Bắc

II. Phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX

- Cuộc vận động duy tân ( 1898), Khang Hữu Vi và Lương Khả Siêu chủ trương. Cuộc cải cách thất bại vì lực lượng của phái Duy tân quá yếu.

- Phong trào Nghĩa Hòa đoàn, nghĩa quân tiến công sứ quán nước ngoài ở Bắc Kinh. Liên quân 8 nước kéo vào Bắc Kinh, Nghĩa Hòa đoàn thất bại.

III. Cách mạng Tân Hợi (1911)

1. Về Tôn Trung Sơn và học thuyết Tam dân:

- Giai cấp tư sản Trung Quốc ra đời vào cuối thế kỉ XIX và đã lớn mạnh rất nhiều vào đầu thế kỉ XX. Do bị tư bản nước ngoài chèn ép, giai cấp tư sản Trung Quốc đã bước lên vũ đài chính trị và thành lập các tổ chức riêng của mình. Tôn Trung Sơn là đại biểu ưu tú và là lãnh tụ của phong trào cách mạng theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở Trung Quốc.

- Tháng 8 - 1905, Tôn Trung Sơn cùng với các đồng chí của ông đã thành lập Trung Quốc Đồng minh hội - chính đảng của giai cấp tư sản Trung Quốc, đề ra học thuyết Tam dân (Dân tộc độc lập, Dân quyền tự do, Dân sinh hạnh phúc) nhằm “đánh đổ Mãn Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc”.

2. Nguyên nhân bùng nổ cách mạng:

- Ngày 9 - 5 - 1911, chính quyền Mãn Thanh ra sắc lệnh “Quốc hữu hóa đường sắt”, thực chất là trao quyền kinh doanh đường sắt cho các nước đế quốc, bán rẻ quyền lợi dân tộc. Sự kiện này đã châm ngòi cho cách mạng Tân Hợi bùng nổ.

3. Diễn biến:

- Ngày 10-10-1911, cách mạng Tân Hợi bùng nổ và giành thắng lợi tại Vũ Xương, sau đó lan sang tất cả các tỉnh miền Nam và miền Trung của Trung Quốc

- Ngày 29-12-1911, Chính phủ lâm thời tuyên bố thành lập Trung Hoa Dân Quốc, và bầu Tôn Trung Sơn làm tổng thống

- Tôn Trung Sơn đã mắc sai lầm là thương lượng với Viên Thế Khải (quan đại thần nhà Thanh), đồng ý nhường ông ta lên làm tổng thống. Cách mạng coi như chấm dứt.