Thực hành tiếng Việt: Từ ngữ địa phương (Bài 1, trang 24)
Câu 1: Chỉ ra từ ngữ địa phương và tác dụng của việc sử dụng những từ ngữ đó trong các trường hợp sau:
a. Ai đi vô nơi đây
Xin dừng chân xứ Nghệ
(Huy Cận, Ai vô xứ Nghệ)
- Từ ngữ địa phương: vô (vào)
- Tác dụng: Gợi sự thân mật, gần gũi.
b. Đến bờ ni anh bảo:
- “Ruộng mình quên cày xáo
Nên lúa chín không đều.
Nhớ lấy để mùa sau
Nhà cố làm cho tốt”.
(Trần Hữu Thung, Thăm lúa)
- Từ ngữ địa phương: ni (này)
- Tác dụng: Tạo hình ảnh chân thực, sinh động, gần gũi.
c. Chừ đây Huế, Huế ơi! Xiềng gông xưa đã gãy
Hãy bay lên! Sông núi của ta rồi!
(Tố Hữu, Huế tháng Tám)
- Từ ngữ địa phương: chừ (bây giờ)
- Tác dụng: Làm nổi bật cảm xúc tự hào, vui sướng của người con xứ Huế trong ngày cách mạng thành công.
d. - Nói như cậu thì… còn chi là Huế!
(Hoàng Phủ Ngọc Tường, Chuyện cơm hến)
- Từ ngữ địa phương: chi (gì)
- Tác dụng: Tạo âm điệu nhẹ nhàng, mang sắc thái đặc trưng của người Huế.
e. Má, tánh lo xa. Chứ gió chướng vào mùa thì lúa cũng vừa chín tới, hi vọng rực lên theo màu lúa.
(Nguyễn Ngọc Tư, Trở gió)
- Từ ngữ địa phương: má (mẹ), tánh (tính)
- Tác dụng: Phản ánh đời sống, bản sắc Nam Bộ một cách chân thực.
Câu 2: Nhận xét việc sử dụng từ ngữ địa phương (in đậm) trong các trường hợp sau:
a. Năm học này, cả lớp đặt chỉ tiêu giồng và chăm sóc 20 cây ở nghĩa trang liệt sĩ của xã.
(Trích Biên bản họp lớp)
→ Từ “giồng” (trồng) dùng trong Biên bản họp lớp - một văn bản hành chính là không phù hợp.
b. Con xem, mới có hai hôm mà hạt đậu nó đã nhớn thế đấy. Nếu con giồng nó ra vườn, chăm bón cẩn thận, nó sẽ ra hoa ra quả…
(Vũ Tú Nam, Những truyện hay viết cho thiếu nhi)
→ Từ “nhớn” (lớn) và “giồng” (trồng) được sử dụng phù hợp vì đây là văn bản truyện, tạo sự tự nhiên, gần gũi, phản ánh đặc điểm ngôn ngữ sinh hoạt của người dân Bắc Bộ.
c. Lần đầu tiên tôi theo tía nuôi tôi và thằng Cò đi “ăn ong” đây!
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
→ Từ “tía” (cha) và “ăn ong” (lấy mật ong) được sử dụng phù hợp vì trong truyện ngắn, phản ánh sinh động bản sắc người dân Nam Bộ.
d. Tui xin cam đoan những nội dung trình bày trên đây là đúng sự thật.
(Trích một bản tường trình)
→ Từ “tui” (tôi) được sử dụng trong bản tường trình - văn bản hành chính là không phù hợp.
Câu 3: Trong những trường hợp giao tiếp sau đây, trường hợp nào cần tránh dùng từ ngữ địa phương?
a. Phát biểu ý kiến tại một đại hội của trường
b. Trò chuyện với những người thân trong gia đình
c. Viết biên bản cuộc họp đầu năm của lớp
d. Nhắn tin cho một bạn thân
e. Thuyết minh về di tích văn hóa ở địa phương cho khách tham quan
→ Trường hợp a, c, e cần tránh dùng từ ngữ địa phương.
