Lá cờ thêu sáu chữ vàng (Nguyễn Huy Tưởng)

Câu 1: Hãy tóm tắt nội dung văn bản và cho biết câu chuyện dựa trên bối cảnh của sự kiện lịch sử nào?

- Tóm tắt nội dung:

• Tại bến Bình Than, vua Trần và các vương hầu họp bàn kế sách đối phó với quân xâm lược.
• Vì chưa đủ tuổi, không được dự họp, Trần Quốc Toản cảm thấy nhục nhã, chỉ muốn gặp vua để bày tỏ chủ kiến của mình là không chấp nhận hòa hoãn.
• Do nóng lòng muốn gặp vua, Trần Quốc Toản định vượt qua hàng rào quân cấm vệ để đến nơi vua quan họp bàn; bị ngăn cản, đã xảy ra xung đột.
• Khi được gặp vua, Trần Quốc Toản nói to câu xin đánh. Vua Trần biết nỗi lòng vì nước của chàng, đã không trách phạt, còn ban thưởng một quả cam.
• Trần Quốc Toản quyết định trở về quê chiêu mộ binh mã, thao luyện võ nghệ để xuất quân đánh giặc. Khi chàng xòe tay ra, quả cam đã bị bóp nát từ bao giờ.

- Bối cảnh: Thời nhà Trần (Thế kỉ XIII). Lúc bấy giờ, nước ta phải đối mặt với quân Nguyên - một đội quân xâm lược hết sức hùng mạnh.

Câu 2: Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản có tâm trạng như thế nào khi phải đứng trên bờ nhìn quang cảnh một sự kiện đặc biệt đang diễn ra ở bến Bình Than?

- Năn nỉ quân Thánh Dực mà vẫn không được xuống bến, thẫn thờ nhìn bến Bình Than; cảm thấy nhục nhã khi phải đứng rìa, không được dự họp; nhìn những lá cờ trên thuyền của các vương hầu đến “rách mắt”; ước ao được xuống thuyền rồng dự bàn việc nước và quỳ trước vua tâu một câu xin đánh; muốn xô mấy người lính Thánh Dực để chạy xuống bến, nhưng sợ tội chém đầu; so sánh điều đang nung nấu trong lòng mình với sự đồng tâm nhất trí của các bô lão ở hội nghị Diên Hồng, khẳng định thêm ý nguyện đánh giặc; sục sôi đến mức định liều lĩnh làm điều vượt khuôn phép,...

→ Tâm trạng của Trần Quốc Toản có đủ sắc thái.

Câu 3: Khi bị quân Thánh Dực ngăn cản xuống bến gặp vua, Trần Quốc Toản có hành động gì khác thường? Vì sao Trần Quốc Toản có hành động như vậy?

- Hành động khác thường:

• Xô mấy người lính Thánh Dực ngã chúi, xăm xăm xuống bến;
• Tuốt gươm, mắt trừng lên dọa chém người ngăn cản;
• Đỏ mặt quát lớn trước mặt viên tướng;
• Múa tít gươm khiến cho không ai có thể đến gần để cản bước mình;

- Lí giải: Trần Quốc Toản có hành động như vậy vì quá lo lắng cho đất nước, căm thù giặc, nóng lòng muốn bày tỏ chủ kiến của mình với vua.

Câu 4: Chứng kiến hành động và nghe lời tâu bày của Trần Quốc Toản, vua Thiệu Bảo có thái độ và cách xử lí thế nào? Thái độ và cách xử lí đó cho thấy điều gì ở vị vua này?

- Thái độ và cách xử lí của vua Thiệu Bảo:

• Mỉm cười gật đầu vì nhận thấy ý nguyện đánh giặc của Trần Quốc Toản hợp ý mình.
• Biết tội làm trái phép nước của Hoài Văn Hầu, nhưng tha thứ vì thông cảm cho hành động nóng nảy. Đặc biệt nhà vua thấy chí khí đáng trọng của một người còn trẻ mà biết lo cho vua, cho nước.
• Vua khuyên giải, động viên Hoài Văn Hầu một cách nhẹ nhàng, ôn tồn, còn ban thưởng cam quý.

- Nhận xét: Vị vua nghiêm minh, khoan dung, độ lượng → Tư cách của đấng quân vương.

Câu 5: Trong lời người kể chuyện đôi chỗ xen vào những ý nghĩ thầm kín của nhân vật Trần Quốc Toản. Hãy nêu một vài trường hợp và phân tích tác dụng của sự đan xen đó.

• “Cha ta mất sớm, nên ta mới phải đứng rìa nhục nhã thế này!”
• “Nó giả tiếng mượn đường, kì thực là để cướp sông lấy nước Nam. Chỉ có việc đánh làm gì phải kéo ra tận đây mà bàn đi bàn lại?
• …

→ Sự đan xen chứng tỏ người kể chuyện ngôi thứ ba đồng điệu, đồng cảm với nhân vật. Những ước vọng, tâm tư của nhân vật cũng chính là điều mà người kể chuyện mong muốn.

Câu 6: Những nét tính cách nào của Trần Quốc Toản được thể hiện qua lời đối thoại với các nhân vật khác trong truyện?

- Đối thoại giữa Trần Quốc Toản và Thánh Dực: Hai bên cãi cọ, xung đột nhau khi Trần Quốc Toản vượt quá giới hạn cho phép.

→ Trần Quốc Toản bộc lộ sự bức xúc, nóng nảy, thiếu kiềm chế, điều có thể dẫn đến nguy hiểm.

- Đối thoại giữa Trần Quốc Toản và chú ruột là Chiêu Thành Vương: hai bên đối đáp, làm rõ nguyên nhân Trần Quốc Toản đến Bình Than gây náo loạn và tiết lộ thông tin ban đầu của việc bàn bạc.

→ Cuộc đối thoại thể hiện suy nghĩ chín chắn của Trần Quốc Toản trước tình thế đất nước đối diện với họa ngoại xâm.

- Đối thoại giữa Trần Quốc Toản với vua Thiệu Bảo: Trần Quốc Toản đã nói được với vua điều nung nấu trong lòng, vua phán xử độ lượng hành động nóng nảy của Trần Quốc Toản, đánh giá cao ý thức của bề tôi non trẻ.

→ Cuộc thoại cho thấy một Trần Quốc Toản mạnh mẽ, ngay thẳng, dám làm dám chịu, đặt vận mệnh đất nước cao hơn tính mạng bản thân.

Câu 7: Trong truyện này, ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật đều mang đậm màu sắc lịch sử. Hãy nêu ví dụ và cho biết tác dụng.

- Ví dụ:

• Những từ ngữ gọi chức tước, địa vị, vật dụng,... của các nhân vật: quan gia, đấng thiên tử, vương hầu, thuyền ngự,...
• Ngôn ngữ đối thoại: “Quân pháp vô thân, hầu không có phận sự ở đây; Ta xuống xin bệ kiến quan gia,...”

→ Tác dụng: Thể hiện chân thực, sắc nét đời sống bấy giờ và nét riêng biệt của từng nhân vật, qua đó làm nổi bật chủ đề của tác phẩm.

Câu 8: Hãy khái quát chủ đề của văn bản và cho biết căn cứ vào đâu em khái quát như vậy.

- Văn bản thể hiện tấm lòng yêu nước, lòng căm thù giặc của người anh hùng nhỏ tuổi nhưng chí khí lớn lao Trần Quốc Toản.

- Căn cứ vào: sự việc diễn ra, vào các nội dung xoay quanh nhân vật chính.