Những ngày đầu của nước Việt Nam mới

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Võ Nguyên Giáp sinh ngày 25 tháng 8 năm 1911 tại xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình.

- Ông bắt đầu hoạt động cách mạng từ năm 1925 và là một trong những đảng viên đầu tiên của Đảng Cộng sản Đông Dương.

- Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một trong những nhà lãnh đạo kiệt xuất của cách mạng Việt Nam. Cuộc đời ông luôn song hành cùng những chặng đường lịch sử của dân tộc trong thế kỉ XX.

- Với tầm tư tưởng và tầm văn hóa lớn, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã tái hiện những chặng đường lịch sử của dân tộc trong nhiều tác phẩm hồi kí (do người khác ghi lại): Những năm tháng không thể nào quên (1970); Chiến đấu trong vòng vây (1978); Điện Biên Phủ - điểm hẹn lịch sử (1944)...

2. Tác phẩm

- Xuất xứ: “Những ngày đầu của nước Việt Nam mới” nằm trong chương XII của tập hồi kí “Những năm tháng không thể nào quên” (do nhà văn Hữu Mai thể hiện).

- Tên đoạn trích do người biên soạn đặt.

III. Trả lời câu hỏi

Câu 1: Tìm hiểu bố cục của phần trích (các đoạn, ý chính trong từng đoạn.

Gồm 4 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “hai chục vạn quân Tưởng ập vào miền Bắc”: Hồi tưởng lại lịch sử của đất nước.
• Phần 2: Tiếp theo đến “những khó khăn càng thêm trầm trọng”: Khó khăn của đất nước sau Cách mạng tháng Tám - 1945.
• Phần 3: Tiếp theo đến “ba trăm bảy mươi ki-lô-gam vàng”: Biện pháp khắc phục khó khăn.
• Phần 4: Còn lại: Bác Hồ trong những ngày đầu của nước Việt Nam mới.

Câu 2: Để hồi tưởng về những ngày đầu của nước Việt Nam mới, tác giả đã xuất phát từ điểm nhìn hiện tại nào? Những cảm nghĩ cụ thể của tác giả?

- Để hồi tưởng về những ngày đầu của nước Việt Nam mới, tác giả đã xuất phát từ điểm nhìn hiện tại vào những ngày tháng Năm năm 1970.

- Cảm nghĩ cụ thể của tác giả:

• Xúc động nhớ lại đất nước trước năm 1945: “Đã rất xa cái ngày mà người nước ngoài không sao tìm ra nước Việt Nam trên những tấm bản đồ…”.
• Cảm thấy tự hào khi “Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ra đời giữa lửa đạn ác liệt… ”.

⇒ Tác giả muốn nhấn mạnh đến những khó khăn mà đất nước sẽ phải đối mặt trong những ngày đầu của nước Việt Nam mới.

Câu 3: Phần trích đã nêu rõ những khó khăn nguy nan của nước Việt Nam mới ra sao?

- Chính trị:

• Nước Việt Nam vừa mới sinh, nằm bốn bề hùm sói, phải dốc sức mình đấu tranh dũng cảm, mưu trí, phải tìm mọi cách để sống còn.
• Chính quyền cách mạng thành lập nhiều ngày vẫn chưa được nước nào công nhận. Chính quyền Tưởng coi chính quyền ta là một chính quyền chỉ tồn tại trên thực tế, không phải là một chính quyền tồn tại về pháp lí.

- Kinh tế:

• Phần lớn ruộng đất ở Bắc Bộ bỏ hoang.
• Hết nạn lụt đến hạn hán kéo dài.
• Một số nhà máy Nhật trả chưa hoạt động được.
• Việc buôn bán với nước ngoài đình trệ.
• Nạn hàng hóa khan hiếm nghiêm trọng.

- Tài chính: chưa phát hành được tiền Việt Nam, kho bạc giành được từ tay chính quyền cũ chỉ còn lại một triệu rách, ngân hàng Đông Dương của bọn Pháp luôn gây rối loạn về mặt tiền tệ. quân Tưởng tung nhiều tiền Quan kim trên thị trưởng làm cho tài chính và buôn bán càng nguy ngập.

- Đời sống nhân dân rất thấp, nhiều người không có việc làm, nhiều người thiếu ăn chết đói, dịch tả phát sinh, quân Tưởng đem thêm dịch chấy rận…

Câu 4: Đảng và Chính Phủ được sự ủng hộ của toàn dân đã có quyết sách đúng đắn sáng suốt như thế nào để đưa đất nước vượt qua gian khó?

- Về chính trị:

• Hệ thống quan lại cũ bị giải tán, bộ máy chính quyền của Pháp bị đập tan.
• Mở Tổng tuyển cử trong cả nước để bầu ra Quốc dân đại hội.
• Ra sắc lệnh tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban chấp hành đến Trung ương các cấp theo lối phổ thông đầu phiếu…
• Bản dự án Hiến pháp được công bố để công dân có thể đóng góp ý kiến của mình vào Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

- Về kinh tế - xã hội:

• Giảm tô 25%, xóa nợ cho nông dân, phục hồi sản xuất.
• Ban hành chế độ lao động ngày làm tám giờ. Chủ xí nghiệp, hãng buôn phải báo trước khi thải công nhân, tiền phụ cấp cho công nhân bị thải đồi được ấn định…
• Toàn dân tăng cường học chữ quốc ngữ, học tập thi cử đều miễn phí, động viên tinh thần đóng góp trong nhân dân, lập quỹ độc lập, kêu gọi đồng bào hưởng ứng “tuần lễ vàng”...

Câu 5: Trong cả phần trích, đâu là hình tượng tiêu biểu, gây ấn tượng sâu sắc nhất? Vì sao?

- Hình tượng tiêu biểu, gây ấn tượng sâu sắc: Chủ tịch Hồ Chí Minh.

- Hình ảnh Bác Hồ”:

• Tình yêu nước và nhân cách cao quý: “Ở Người, mọi vấn đề mọi chuyện của Đảng, của nước, của dân đều trở thành những rung động sâu xa trong tình cảm”.
• Bác luôn coi chính quyền cách mạng là chính quyền của nhân dân, vì nhân dân: Đưa ra ba mục tiêu diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm. Lí tưởng và tấm lòng của Bác là hạnh phúc cho dân, đó là mục đích của việc giành lấy chính quyền và giữ vững, bảo vệ chính quyền ấy....

⇒ Bác Hồ là hình ảnh cao đẹp nhất trong lòng nhân dân Việt Nam.

Câu 6: Nghệ thuật viết hồi kí của tác giả trong phần trích này có gì đặc biệt?

- In đậm dấu ấn cá nhân của Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

- Cách viết giàu cảm xúc, mang tầm khái quát lớn…

III. Đọc hiểu văn bản 

1. Cảm nghĩ của tác giả:

– Năm 1945 là thời kì làm mưa làm gió của chủ nghĩa đế quốc gần hai chục vạn quân Tưởng từ mấy ngả ập vào miền Bắc; còn bây giờ mọi cách tô son trát phấn của đế quốc Mĩ với bọn ngụy quyền tay sai ở miền nam đều hoài công vô ích.

– Năm 1945 nước việt nam chưa có tên trên bản đồ thế giới, cả đông dương chỉ mang tên Indo – China thuộc Pháp; còn bây giờ là nước Nước Việt nam dân chủ cộng hòa

⇒ Qua lối so sánh thể hiện tình cảm tự hào ngợi ca dân tộc tổ quốc

2. Hình ảnh nước Việt nam mới:

a. Những khó khăn khi nước Việt nam mới ra đời:

– Nhận định: “nằm giữa bốn bể hùm sói, phải tự dốc mình đấu tranh dũng cảm, mưu trí, phải tìm mọi cách để sống còn”

– Cụ thể:

* Đảng hoạt động bí mật, đảng viên công tác dưới danh nghĩa Việt minh. Chính quyền mới “chưa được nước nào công nhận”

* Kinh tế: ruộng đất vẫn trong tay địa chủ, bão lụt hạn hán liên miên, buôn bán với nước ngoài đình trệ, kho bạc chỉ còn có 1 triệu bạc rách.

* Chính trị: nạn tất nghiệp tăng, nạn đói, dịch tả phát sinh và thực dân Pháp xâm lược

⇒ Khó khăn “càng thêm trầm trọng”, là thách thức quá lớn đối với chính quyền cách mạng còn non trẻ

b. Những quyết sách đúng đắn và sáng suốt của Đảng và chính phủ:

– Củng cố và giữ vững chính quyền cách mạng

– Giải tán chính quyền cũ, xây dựng bộ máy chính quyền mới, từ chính quyền cơ sở như HĐND, UB hành chính đến TW là quốc dân Đại hội, toàn dân đóng góp ý kiến cho dự án hiến pháp.

– Thi hành một số chính sách mới như : địa chủ phải giảm tô 25%, xóa nợ cho nông dân, tòa dân tăng cường học chữ quốc ngữ, học tập thi cữ đều miễn phí, động viên tinh thần đóng góp trong nhân dân, lập quỹ độc lập, kêu gọi đồng bào hưởng ứng “tuần lễ vàng”

⇒ Nội lực của Nước Việt Nam mới được nâng lên nhanh chóng.

c. Hình ảnh Bác Hồ-Người cầm lái con thuyền cách mạng vượt qua sóng to gió lớn:

– Toàn tâm, toàn ý vì dân, vì nước : “Ở Người, …trong tình cảm”

– Chủ trương xây dựng mối quan hệ giữa những người làm việc trong bộ máy chính quyền mới với nhân dân.

– Đề ra 3 mục tiêu quan trọng : Diệt giặc đói, diệt giặc dôt, diệt giặc ngoại xâm(dựa vào lực lượng và tinh thần của dân).

– Lý tưởng và tấm lòng của Người được tác giả khái quát :

• Nước độc lập mà dân không được hưởng hạnh phúc thì độc lập không có nghĩa lý gì.
• Hạnh phúc cho dân đó là mục đích của việc giành lấy chính quyền và giữ vững chính quyền ấy.

⇒ Tác giả kết luận : “Đồng bào ta đã nhận thấy ở Bác Hồ hình ảnh tượng trưng cao đẹp nhất của dân, của Nước, của cách mạng