Tự do

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Pôn Ê-luy-a (1895 -1952), nhà thơ Pháp, tên thật là Pôn Ơ-gien Granh-đen.

- Sinh ra ở Xanh Đơ-ni, một thị trấn nhỏ ở phía Bắc Pa-ri.

- Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, ông bị động viên vào lính và bị thương.

- Năm 1919, ông tham gia trào lưu siêu thực, nhưng sau đó, ông dần nhận ra nghệ thuật không thể tách rời mà phải tham gia bảo vệ cuộc sống.

- Các sáng tác thơ của ông trong thời kì này mang nội dung chống chiến tranh và để quốc giàu tình nhân đạo.

- Năm 1942, ông vào Đảng Cộng sản Pháp. Ông viết: “Mùa xuân 1942, tôi vào Đảng Cộng sản và bởi vì đó là Đảng của nước Pháp, tôi phụng sự bằng mọi sức lực và cả cuộc đời tôi. Tôi muốn cùng mọi người trong nước tôi tiến lên phía trước, đến tự do, đến hòa bình, cuộc sống chân chính”.

- Pôn Ê-luy-a đã tạo ra một hình thức mới mẻ, giàu chất trí tuệ, tràn đầy khát vọng nhân văn.

- Thơ của ông không chú trọng xây dựng các hình ảnh như thơ truyền thống mà hàm chứa suy luận trữ tình triết lý.

- Dấu ấn của chủ nghĩa siêu thực thể hiện khác đậm nét ở cách quan niệm bí ẩn, siêu hình về mối tương quân hữu cơ giữa các mặt đối lập trong thực tế như sống - chết, thực - ảo, cái có thực - cái tưởng tượng, cái cao cả - cái thấp hèn, cái quá khứ - cái tương lai,...

2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

- Bài thơ được viết vào mùa hè năm 1941, trong thời kì nước Pháp bị quân đội phát xít Đức xâm lược.

- In trong tập Thơ ca và chân lý (1942) và được coi là thánh ca của thơ ca kháng chiến Pháp.

b. Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1: 11 khổ thơ đầu: Hình thái của tự do
• Phần 2: Còn lại: Khát vọng cháy bỏng tự do

II. Trả lời câu hỏi

Câu 1: Đọc kĩ bài Tự do để tìm hiểu được chủ đề của tác phẩm. Tìm hiểu cách liệt kê các hình ảnh trong bài thơ (chú ý tính chất hình ảnh thị giác).

- Chủ đề của tác phẩm có thể thấy được ngay trong nhan đề của bài thơ: Tự do.

- Cách liệt kê các hình ảnh trong bài thơ: Mỗi khổ thơ đều xuất hiện liên tiếp các hình ảnh thu được bằng thị giác như “trang vở, bàn học, cây xanh, đất cát, tuyết, trang sách, tro tàn, gươm đao, mũ áo , sa mạc, rừng hoang, tổ chim, hoa trái, khoanh bánh trắng, trời xanh, vầng trăng, tàu thuyền…”; bằng cảm giác về màu sắc “trời trong xanh, khoanh bánh trắng, rực vàng son….” không theo trật tự hay logic nào.

Câu 2: Tìm hiểu kết cấu “Tôi viết tên em” ở mỗi khổ thơ cách lặp từ theo lối “xoáy tròn” và nhạc điệu bài thơ cách sử dụng đại từ “em” trong bài thơ?

- Kết cấu “Tôi viết tên em” ở mỗi khổ thơ: tạo nhạc điệu cho bài thơ, nhận mạnh tình yêu tự do của nhà thơ.

- Cách lặp từ theo kiểu xoáy tròn: tạo nhạc điệu cho bài thơ, nhấn mạnh sự lan tỏa triền miên, không dứt của cảm giác tự do và khát vọng hạnh phúc

- Cách sử dụng đại từ “em” - gọi “tự do”: cụ thể hóa khái niệm trừu tượng. Từ đó khẳng định tình yêu sâu sắc, chân thành.

Câu 3: So sánh từ “trên” được sử dụng nhiều lần với ý nghĩa chỉ không gian và thời gian.

- Không gian: những vật cụ thể, hữu hình (trang vở, bàn học, cây xanh, những trang sách đã đọc, hình ảnh rực vàng son, gươm đao người lính chiến...); những vật trừu tượng, vô hình (thời thơ ấu âm vang, điều huyền diệu đêm đêm, …).

-Thời gian: gắn với hành động “đang ngồi học, khi đang chơi, khi đang đọc sách, khi đang viết, khi còn nhỏ, khi mơ, khi ăn, khi ngắm bầu trời”…

⇒ Khát vọng tự do đã hóa thân vào khắp không gian, thời gian.

Câu 4: Trong câu thơ “Tôi viết tên em” được lặp lại trong từng khổ thơ, “tôi” có thể là tác giả và cũng có thể là những độc giả, “viết” có thể là ghi, chép, hành động. Hãy suy luận để chỉ ra tính chất “Thánh ca” của bài thơ này trong cuộc kháng chiến chống phát xít Đức.

Câu thơ “Tôi viết tên em” được lặp lại trong từng khổ thơ, dường như không có điểm dừng. Đặt trong hoàn cảnh nước Pháp bị quân đội phát xít Đức xâm lược - bị mất đi tự do, bài thơ chính là tiếng nói thể hiện niềm khao khát tự do không chỉ của riêng tác giả, mà còn hiện hữu trong mỗi con người.

⇒ Tính chất “Thánh ca” của bài thơ này trong cuộc kháng chiến chống phát xít Đức