Nội lực và ngoại lực KNTT

Bài học: Nội lực và ngoại lực được Khoahoc sưu tầm và tổng hợp các câu hỏi lí thuyết và trắc nghiệm có đáp án đi kèm nằm trong chương trình giảng dạy Địa lí 10 sách kết nối tri thức.

1. Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất

a. Khái niệm

- Nội lực là lực sinh ra trong lòng Trái Đất, liên quan đến nguồn năng lượng bên trong Trái Đất.

- Nguyên nhân: do sự phân hủy các chất phóng xạ, do các phản ứng hóa học tỏa nhiệt, do chuyển động tự quay của Trái Đất, do sự sắp xếp vật chất theo tỉ trọng,...

b. Tác động

- Thông qua vận động kiến tạo theo phương thẳng đứng và phương nằm ngang.

- Vận động theo phương thẳng đứng:

+ Diễn ra trên khu vực rộng lớn.

+ Làm bộ phận bị nâng lên, hạ xuống.

+ Gây ra hiện tượng biển tiến, biển thoái.

- Vận động theo phương nằm ngang:

+ Làm vỏ Trái Đất bị nén ép ở chỗ này và tách dãn ở chỗ khác.

+ Gây ra hiện tượng uốn nếp và đứt gãy.

- Xu hướng chung của nội lực tạo ra sự gồ ghề, cao thấp, mấp mô của địa hình mặt đất.

- Nội lực tạo ra các dạng địa hình kích thước lớn như châu lục, dãy núi cao,...

2. Tác động của ngoại lực đến địa hình bề mặt Trái Đất

a. Khái niệm

- Ngoại lực là lực diễn ra trên bề mặt Trái Đất dưới tác động của  gió, mưa, nước, băng, sóng biển, con người…

- Nguyên nhân chủ yếu: Do nguồn năng lượng từ bức xạ mặt trời.

b. Tác động

- Tác động thông qua ba quá trình: phong hóa, bóc mòn, vận chuyển và bồi tụ.

- Ngoại lực có xu hướng tác động phá hủy, hạ thấp độ cao, san bằng địa hình.

• Quá trình phong hóa: Phong hóa là quá trình phá hủy, làm thay đổi đá và khoáng vật dưới tác động của nhiệt độ, nước, sinh vật… Quá trình phong hóa gồm có phong hóa vật lí, phong hóa hóa học, phong hóa sinh học. Kết quả chung của quá trình phong hóa là tạo ra lớp vỏ phong hóa.

• Quá trình bóc mòn: Là quá trình dời chuyển các sản phẩm phong hóa khỏi vị trí ban đầu dưới tác động của nước, sóng, gió, băng hà… Tùy theo các nhân tố bóc mòn mà quá trình được chia thành quá trình xâm thực (do nước chảy), quá trình mài mòn (do sóng biển, băng hà), quá trình thổi mòn (do gió).
• Quá trình vận chuyển và bồi tụ: 

+ Quá trình vận chuyển là quá trình di chuyển vật liệu từ nơi này đến nơi khác.

+ Quá trình bồi tụ là quá trình tích tụ các vật liệu phá hủy để tạo ra các dạng địa hình bồi tụ: đồng bằng, bãi bồi,...

- Phong hóa, bóc mòn, vận chuyển và bồi tụ có mối quan hệ mật thiết với nhau. Quá trình phong hóa chuẩn bị vật liệu cho quá trình bóc mòn, bóc mòn lại làm phơi ra những lớp đá mới cho quá trình phong hóa diễn ra. Tuy nhiên, chỉ có bóc mòn và bồi tụ là tạo ra địa hình.

- Xu hướng của ngoại lực là phá hủy, san bằng sự gồ ghề, mấp mô làm cho địa hình trở nên bằng phẳng hơn.

- Nội lực và ngoại lực xảy ra đồng thời nhưng luôn mâu thuẫn, đối kháng để tạo ra những dạng địa hình khác nhau.