Sinh quyển, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của sinh vật CTST

I. Sinh quyển

1. Khái niệm và giới hạn của sinh quyển

Khái niệm: Là một trong những quyển của lớp vỏ Trái Đất mà thành phần, cấu trúc và năng lượng của nó chủ yếu được xác định bởi hoạt động của cơ thể sống.

Giới hạn:

+ Phần thấp của khí quyển, toàn bộ thủy quyển và phần trên của thạch quyển (lớp đất và lớp vỏ phong hóa).

+ Sinh vật phân bố không đều trong toàn bộ bề dày của sinh quyển mà thường tập trung với mật độ cao nhất ở nơi có thực vật sinh sống.

2. Đặc điểm của sinh quyển

Sinh quyển có những đặc điểm sau:

• Khối lượng vật chất trong sinh quyển nhỏ hơn nhiều so với khối lượng vật chất của các quyển khác.
• Sinh quyển có đặc tính tích lũy năng lượng nhờ khả năng tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ.
• Sinh vật tham gia tích cực vào các vòng tuần hoàn vật chất rất quan trọng đối với sự sống như: vòng tuần hoàn carbon, nitơ, photpho,...

II. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân tố của sinh vật

1. Khí hậu và nguồn nước

Khí hậu ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển và phân bố của sinh vật chủ yếu thông qua ánh sáng, nhiệt độ, nước và độ ẩm không khí.

• Ánh sáng: ảnh hưởng tới sự trao đổi chất và năng lượng cùng nhiều hoạt động sinh lí của cơ thể sống.
• Nhiệt độ: mỗi loài thích nghi với một giới hạn nhiệt nhất định. Khi nhiệt độ thích hợp, sinh vật sẽ phát triển nhanh và thuận lợi hơn. Nhiệt độ còn quyết định đến sự phân bố các loài.
• Nước và độ ẩm không khí: nước là thành phần tham gia vào hầu hết các hoạt động sống của sinh vật, là môi trường sống của nhiều loài sinh vật.

2. Đất

• Đất là môi trường sống, là nguồn dinh dưỡng phong phú cho nhiều loài sinh vật.
• Đất vừa là giá thể cho cây, vừa cung cấp nước, chất dinh dưỡng cần thiết cho cây.
• Độ phì của đất có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển và phân bố của sinh vật.

3. Địa hình

• Do điều kiện nhiệt ẩm thay đổi theo độ cao nên các kiểu thảm thực vật cũng thay đổi.
• Theo độ cao: Càng lên cao, các loài cây chịu lạnh càng nhiều, các loài cây gỗ lớn càng thưa.
• Theo hướng sườn: Hướng sườn và độ dốc khác nhau gây nên sự khác biệt về nhiệt, ẩm và chế độ chiếu sáng, ảnh hưởng tới độ cao xuất hiện, kết thúc của các vành đai thực vật.

4. Sinh vật

• Các sinh vật cùng sống trong môi trường có mối quan hệ chặt chẽ với nhau thể hiện qua chuỗi thức ăn - lưới thức ăn và nơi cư trú.
• Có nhiều loài động vật ăn thực vật nhưng chúng cũng là thức ăn của những loài động vật ăn thịt.
• Các loài sinh vật khi chết đi sẽ được sinh vật phân hủy trở thành vật chất hữu cơ cung cấp trả lại cho đất.

5. Con người

Con người có ảnh hưởng rất lớn đến sự phân bố thực vật, động vật trên Trái Đất.

Tích cực: Tạo nên các giống loài mới, mở rộng phạm vi phân bố của các loài,…

Tiêu cực: Làm thu hẹp nơi sinh sống của nhiều loài sinh vật nếu hoạt động khai thác không hợp lí.