Thơ duyên

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: Xuân Diệu (1916 – 1985)

- Quê quán: Quê nội ở Hà Tĩnh, Quê ngoại ở Bình Định.

- Làm thơ khi còn rất sớm, nổi tiếng với phong trào Thơ Mới.

- Phong cách nghệ thuật: dồi dào những rung động tươi mới, tràn trề tình yêu, niềm khát khao giao cảm với đời.

- Tác phẩm chính: Thơ thơ, Gửi hương cho gió, …

2. Tác phẩm

- Thể loại: Thơ mới 7 chữ

- Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: In trong Tuyển tập thơ Xuân Diệu

- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm

- Bố cục:

• Đoạn 1: 6 câu thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên
• Đoạn 2: 6 câu thơ tiếp: Vương quốc của tình yêu
• Đoạn 3: 4 câu thơ tiếp: Cảnh thiên nhiên li tán
• Đoạn 4: 4 câu thơ cuối: Cắt nghĩa của tác giả về tình yêu

II. Soạn bài Thơ duyên

Trước khi đọc

1. Bạn hãy chia sẻ những cảm xúc đặc biệt, những quan sát, phát hiện thú vị của bản thân về thiên nhiên quanh ta.

Gợi ý: Thiên nhiên đầy màu sắc, đẹp đẽ khiến cho con người cảm thấy say mê, thích thú.

2. Trong hình dung của bạn, bức tranh mùa thu có những hình ảnh, sắc màu, đường nét đặc trưng nào?

Bức tranh thu có những hình ảnh như lá vàng rơi, hoa sữa nở khắp phố…

Đọc văn bản

Câu 1: Lưu ý các từ ngữ chỉ mối quan hệ giữa các sự vật trong khổ 1. Đó là mối quan hệ như thế nào?

- Từ ngữ chỉ mối quan hệ giữa các sự vật trong khổ 1: hòa, cặp, qua, động.

- Mối quan hệ gắn bó, hòa hợp.

Câu 2: Trong khổ 4, cảnh vật hiện có sự thay đổi như thế nào so với khổ 1,2?

Trong khổ 4, cảnh vật trở nên hối hả, gấp gáp hơn so với khổ 1, 2.

Sau khi đọc

Câu 1: Bạn hiểu thế nào về từ “duyên” trong nhan đề “Thơ duyên”?

“Duyên”: phần được cho trời định dành cho mỗi người, giữa họ có mối quan hệ về tình cảm gắn bó, hòa hợp.

“Thơ duyên”: Ý chỉ sự gắn bó, hòa hợp, giao duyên giữa thiên nhiên với thiên nhiên, con người với thiên nhiên và con người với con người.

Câu 2: Phân tích, so sánh tác dụng của từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp… trong việc gợi tả cảnh sắc thiên nhiên chiều thu ở khổ 1 và khổ 4.

- Khổ 1:

• Cách gieo vần: duyên - chuyền - huyền, tạo sự êm ái.
• Hình ảnh thiên nhiên gợi sự gắn bó, hòa hợp và tràn đầy sức sống.
• Nhịp thơ chậm rãi.

⇒ Bức tranh chiều thu tươi vui, trong ngần, mơ mộng với hình ảnh cặp chim chuyền ríu rít nơi vòm me, bầu trời thu xanh trong đang tuôn tràn ánh sáng ngọc qua kẽ lá và khúc giao hòa du dương của đất trời vào thu tựa như tiếng đàn lan tỏa dịu dàng, sâu lắng trong không gian.

- Khổ 4:

• Sử dụng từ láy: (gấp gấp, phân vân) tạo nên sự xa cách, sự thay đổi tâm trạng cảnh vật.
• Vần “ân” cùng nhịp thơ như nhanh hơn.
• Hình ảnh thơ quen thuộc với khung cảnh đồng quê.

⇒ Cảnh chiều thu chuyển sang thời khắc mới “chiều thưa” với “sương xuống dần” Các hình ảnh ở đây đều đơn lẻ, cô độc: áng mây, cánh chim… đang vội vã, tìm nơi chốn của mình khi chiều lạnh dần buông.

Câu 3: Trước những sắc thái và thời khắc khác nhau của bức tranh thiên nhiên chiều thu, duyên tình giữa “anh” và “em” có sự thay đổi như thế nào theo các khổ thơ? Có thể trả lời dựa vào bảng sau ( làm vào vở):

Câu 4: Cảm xúc của “anh’’/“em’’ trước thiên nhiên chiều thu giữ vai trò như thế nào trong việc hình thành, phát triển duyên tình giữa “anh’’ và “em’’?

Cảm xúc của “anh’’/“em’’ trước thiên nhiên chiều thu giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành, phát triển duyên tình giữa “anh’’ và “em’’.

⇒ Đều là những tâm hồn giàu cảm xúc, xao xuyến, rung động trước vẻ đẹp của thiên nhiên chiều thu.

Câu 5: Xác định chủ thể trữ tình và nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

- Chủ thể trữ tình: chủ thể ẩn; anh

- Cảm hứng chủ đạo: Tình yêu thiên nhiên và tình cảm đôi lứa.

Câu 6: Chỉ ra nét độc đáo trong cách cảm nhận và miêu tả thiên nhiên mùa thu của Xuân Diệu qua Thơ duyên ( Có thể so sánh với một vài bài thơ khác để làm rõ nét độc đáo ấy).

- Thiên nhiên được miêu tả rất độc đáo và gợi cảm. Bài thơ cho thấy sự yêu đời, tươi trẻ trong những “duyên tình” qua sự gắn bó, tươi mới của cảnh vật thiên nhiên khi vào thu.

- Đa số bài thơ về mùa thu của Xuân Diệu đều khá buồn, nhưng bài Thơ duyên lại không vậy.