Hê-ra-clét đi tìm táo vàng

Lý thuyết Ngữ văn lớp 10 bài 1: Hê-ra-clét đi tìm táo vàng nằm trong chương trình giảng dạy môn Ngữ văn lớp 10 sách Cánh diều. 

1. Tìm hiểu chung

1.1. Đặc điểm của thần thoại

• Thần thoại là thể loại ra đời sớm nhất trong lịch sử truyện kể dân gian.
• Có nội dung hoang đường, tưởng tượng về các vị thần và những nhân vật sáng tạo ra thế giới.
• Thường phản ánh quan niệm về vũ trụ và nhân sinh của người xưa.
• Có vai trò quan trọng trong việc lưu giữ di sản văn hóa nguyên thủy của cộng đồng.
• Không gian trong thần thoại thường là vũ trụ hoang sơ, có khi chia thành ba cõi: trời - đất - nước.
• Cốt truyện thường là chuỗi sự kiện được sắp xếp theo trình tự thời gian.
• Nhân vật trong thần thoại thường có ngoại hình và tài năng phi thường, có khả năng biến hóa khôn lường.

1.2. Từ khó

- Bấy yếu: sức lực non yếu, ý nói thiếu sức mạnh, khó chịu đựng được khó khăn, thử thách.

1.3. Tóm tắt văn bản

Câu chuyện kể về hành trình đi tìm táo vàng của người anh hùng Hê-ra-clét theo lệnh của nhà vua O-ri-xtê. Hê-ra-clét đã vượt qua nhiều thử thách như băng qua cực bắc, băng qua sa mạc, chiến đấu với gã khổng lồ độc ác Ăng-tê để tìm cây táo vàng của nữ thần đất Gai-a. Khi chàng cũng tới được vùng núi Cô-ca-doơ đã cứu được thần Prô-mê-tê đang bị thần Dớt trừng phạt. Để trả ơn, thần Prô-mê-tê đã nói cho Hê-ra-clét biết, muốn lấy được táo vàng, phải nhờ thần At-lát. Thần Át-lát lúc này đang phải khom lưng đỡ bầu trời. Hê-ra-clét ghé vai gánh giúp bầu trời cho thần Át-lát để thần đi lấy giúp táo vàng. Lấy được táo vàng về, thần Át-lát toan lừa Hê-ra-clét gánh luôn bầu trời giúp mình, nhưng Hê-ra-clét nhanh trí đã nhận ra âm mưu ấy và tương kế tựu kế, thoát khỏi cái bẫy, mang táo vàng trở về.

1.4. Bố cục

Văn bản Hê-ra-clét đi tìm táo vàng có 4 phần, mỗi phần kể lại các sự việc:

• Phần 1: Kể về nguồn gốc và điểm đặc biệt của cây táo.
• Phần 2: Cuộc chiến của Hê-ra-clét với gã khổng lồ độc ác Ăng-tê.
• Phần 3: Giải cứu thần Prô-mê-tê.
• Phần 4: Hê-ra-clét tìm gặp thần Át-lát, gánh giúp bầu trời cho thần đi lấy táo.

2.1. Nhân vật Hê-ra-clét

- Là con riêng của thần Dớt

- Trong thần thoại Hy Lạp, He-ra-clét là hình tượng tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần của người anh hùng cổ đại với những chiến công phi thường: tiêu diệt quái vật, trừng phạt bạo chúa và những kẻ gian ác.

- Hê-ra-clét thuộc kiểu nhân vật anh hùng, là người thường nhưng có sức mạnh “sánh tựa thần linh".

2.2. Cuộc giao đấu giữa Hê-ra-clét với Ăng-tê

- Ăng-tê có bùa hộ mệnh nên mặc dù bị Hê-ra-clét quật ngã đến ba lần nhưng vẫn còn sống.

- Hê-ra-clét đã nhanh trí tìm ra sơ hở rồi nhấc bổng Ăng-tê lên cho lìa khỏi mặt đất rồi chàng xoay ngược đầu Ăng-tê xuống.

- Kết quả lần này thì Ăng-tê chết thật, "chết không cách gì cứu vãn được".

2.3. Các yếu tố hoang đường, tưởng tượng trong đoạn trích

- Những nhân vật hoang đường:

• Thần đất
• Rồng trăm đầu
• Thần chiến tranh
• Thần biển
• Gã khổng lồ Ăng-tê
• Thần Prô-mê-tê
• Thần Át-lát

- Những chi tiết hoang đường:

• Gã khổng lồ Ăng-tê mỗi lần ngã xuống đất được thần đất tiếp thêm cho sức mạnh
• Lá gan của thần Prô-mê-tê bị chim moi lại mọc lại được
• Thần Át-lát có thế đỡ cả bầu trời
• Hê-ra-clét cũng có thể đỡ được bầu trời như thân Át-lát

Tác dụng: Làm cho câu chuyện thêm li kì, hấp dẫn; tăng thêm sức mạnh của nhân vật đồng thời tăng tính thử thách cho người anh hùng, từ đó góp phần tô đậm thêm chiến công vẻ vang của người anh hùng Hê-ra-clét.

3.1. Về nội dung

Đoạn trích phản ánh nhận thức và cách lí giải của con người thời cổ đại về nguồn gốc của loài người, nguồn gốc của lửa.

3.2. Về nghệ thuật

• Cách xây dựng nhân vật độc đáo, mang đặc trưng của thể loại thần thoại
• Hình tượng nhân vật tiêu biểu, điển hình
• Văn phong, cách diễn đạt mạch lạc, dễ hiểu, phù hợp với thể loại thần thoại
• Ngôn từ thuần Việt, dễ hiểu