Thực hành tiếng Việt - Bài 5, trang 20

I. Lý thuyết 

- Liệt kê là biện pháp tu từ, theo đó, người nói, người viết kể ra nhiều sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất, trạng thái,... trong cùng một câu, một đoạn để tạo nên ấn tượng mạnh, hiệu quả cao trong miêu tảm kể chuyện hoặc biểu lộ tình cảm, cảm xúc. Phép liệt kê được dùng trong cả văn xuôi và văn vần.

- Xét theo cấu tạo, các sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất, trạng thái,... có thể được liệt kê theo từng cặp hoặc không theo từng cặp.

- Xét theo ý nghĩa, các sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất, trạng thái,... có thể được liệt kê theo kiểu tăng tiến hoặc không tăng tiến. 

II. Thực hành

Câu 1: Hai câu in đậm dưới đây áp dụng biện pháp tu từ nào để khẳng định chủ quyền quốc gia và nền độc lập của nước ta? Tên các triều đại Việt Nam, Trung Hoa được sắp xếp như thế nào?

Núi sông bờ cõi đã chia,
Phong tục Bắc Nam cũng khác.
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập,
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương.
Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,
Song hào kiệt đời nào cũng có.

(Nguyễn Trãi)

• Biện pháp tu từ: Liệt kê
• Tên các triều đại Việt Nam, Trung Hoa được sắp xếp theo trình tự thời gian, có sự đăng đối giữa hai đất nước.

Câu 2: Tìm và nêu tác dụng của một số biện pháp tu từ liệt kê mà Nguyễn Trãi đã sử dụng trong văn bản Đại cáo bình Ngô để:

Câu 3: Tìm biện pháp liệt kê trong các câu dưới đây. Ngoài cách sắp xếp từ ngữ trong phép liệt kê của tác giả, em có thể sắp xếp lại như thế nào? Giải thích cách sắp xếp từ ngữ của em.

Câu 4: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng) nêu ý kiến của em về giọng văn hào hùng của Đại cáo bình Ngô (Nguyễn Trãi); trong đoạn văn có sử dụng biện pháp tu từ liệt kê.

“Đại cáo bình Ngô” được coi là một áng thiên cổ hùng văn. Khi đọc tác phẩm, tôi cảm thấy vô cùng ấn tượng với giọng văn được Nguyễn Trãi sử dụng. Ở mỗi nội dung khác nhau, tác giả lại sử dụng giọng điệu khác nhau. Đó có thể là giọng điệu hùng hồn khi nhắc tới tư tưởng nhân nghĩa, nền văn hiến và chủ quyền dân tộc. Hay còn là giọng điệu căm giận khi nhắc đến tội ác của kẻ thù và xót xa trước những đau thương mà nhân dân ta phải chịu. Kế tiếp là giọng điệu mạnh mẽ, sôi nổi khi nói về những chiến thắng vẻ vang, lẫy lừng của nghĩa quân Lam Sơn. Còn khi nói về sự thất bại nhục nhã, thảm hại của kẻ thù thì giọng điệu lại có sự mỉa mai, châm biếm. Với sự linh hoạt trong giọng văn, tác giả đã thể hiện được tư tưởng, nội dung được gửi gắm trong bài cáo.