Luyện tập Lipid và chất béo CD

Khi đun chất béo với dung dịch kiềm NaOH, KOH,..., chất béo sẽ chuyển hóa dần thành glycerol và muối của acid béo theo phương trình hóa học:

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

Phản ứng trên được sử dụng trong quá trình sản xuất xà phòng nên được gọi là phản ứng xà phòng hóa.

n_C3H5(OH)3 = = 0,05 (mol)

Gọi số mol của tripalmitin và tristearin là x và y. Coi các đơn vị đã cho là gam (thay vì kg).

Phương trình hóa học:

        (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3C₁₅H₃₁COONa + C₃H₅(OH)₃ 

mol:                      x               →                                                  x

          (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃ 

mol:                   y                 →                                                       y

Ta được hệ phương trình:

Phần trăm theo khối lượng của hai triester trong chất béo trên là:

⇒ %m_tripalmitin = .100% = 7,65%

⇒ %m_tristearin = 100% – 37,65% = 62,35%

Khi cho một chất béo tác dụng với dung dịch kiềm sẽ thu được glycerol và muối của acid béo.

n_C17H33COONa = (mol)

        (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3C₁₇H₃₃COONa + C₃H₅(OH)₃ 

mol:                                  ←               

Do sự hao hụt trong sản xuất là 16% nên:

m_{chất béo} = .884 + .884.16% = 2248772 (kg) ≈ 2,249 (tấn)

Phương trình phản ứng tổng quát

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng, ta có:

m_RCOONa = m_{chất béo} + m_NaOH – m_glycerol

                 = 8,58 + 1,2 – 0,92

                 = 8,86 kg.

Chất béo là triester của glycerol với acid béo.

Ví dụ: (CH₃COOC₅H₁₁) là ester nhưng không phải chất béo.

Lipit không tan trong nước nhưng tan trong một số dung môi hữu cơ như xăng, benzene, dầu hỏa,...

Có thể làm sạch dầu ăn dính vào quần áo bằng cách tẩy bằng xăng vì dầu bị tan trong xăng nên dễ dàng bay ra khỏi quần áo.

n_{chất béo} = = 30 (mol)

       (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

mol:           30                          →                                                30

⇒ m_glycerol = 30.92 = 2760 (gam) = 2,76 (kg)

Các loại dầu ăn như dầu lạc, dầu cọ, dầu vừng, dầu ô liu, ... có thành phần chính là chất béo.

Dầu mỡ từ thức ăn dư thừa cũng là 1 dạng chất béo.

Khi ta đổ kiềm đặc vào → xảy ra phản ứng xà phòng hóa → tạo ra các chất hữu cơ dễ tan → hết tắc nghẽn.

Khi chưa đun nóng thì không có phản ứng giữa chất béo và NaOH. Mặt khác, chất béo nhẹ hơn nước và không tan trong nước nên miếng mỡ nổi lên trên.

- Khi khuấy đều và đun sôi hỗn hợp một thời gian thì tristearin bị thủy phân theo phản ứng hóa học:

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

Phản ứng tạo thành muối  tan trong nước nên thu được hỗn hợp đồng nhất.

Vậy hiện tượng của thí nghiệm là: Miếng mỡ nổi; sau đó tan dần.

Các acid béo thường có mạch carbon không phân nhánh, có công thức chung là R–COOH, trong đó R có thể là: C₁₇H₃₅–, C₁₇H₃₃–, C₁₅H₃₁–,...

- Chất béo là nguồn dinh dưỡng quan trọng của người và động vật.

- Trong công nghiệp chất béo chủ yếu được sử dụng để điều chế glycerol, xà phòng và các loại sữa tắm.