Thực hành tiếng Việt: Lỗi về mạch lạc và liên kết trong đoạn văn, văn bản

- Liên kết: Các câu văn đều hướng đến chủ đề chung của đoạn văn, liên kết với nhau bằng các phép liên kết.

- Mạch lạc: Các đoạn văn đều làm nổi bật chủ đề chung của văn bản, sắp xếp theo trình tự hợp lí.

Đoạn 1:

Nói cách khác, con người ta vốn là nghệ thuật, vốn giàu lòng đồng cảm. Chỉ vì lớn lên bị cách nghĩ của người đời dồn ép, nên tấm lòng ấy mới bị cản trở hoặc hao mòn. Chỉ có kẻ thông minh mới không bị khuất phục, dù bên ngoài chịu đủ thứ áp bức, thì bên trong vẫn giữ được lòng đồng cảm đáng quý nọ. Những người ấy chính là nghệ sĩ.

(Phong Tử Khải, Yêu và đồng cảm)

a. Tại sao nó được coi là một đoạn văn?

- Nội dung: Đoạn văn có nội dung viết về lòng cảm của con người, thuộc văn bản “Yêu và đồng cảm”.
- Hình thức: Bốn câu văn liên kết với nhau bằng phép lặp (lòng đồng cảm). Đoạn văn được viết giữa hai dấu chấm xuống dòng, chữ cái đầu đoạn được viết lùi vào một chữ và viết hoa.

b. Hãy chỉ ra mạch lạc giữa các câu trong đoạn văn trên.

- Câu 1: Khẳng định bản chất nghệ thuật của con người
- Câu 2: Những tác động đến bản chất nghệ thuật ấy
- Câu 3: Tinh thần không khuất phục những tác động trên
- Câu 4: Khẳng định đó là nghệ sĩ

⇒ Cùng nói về tấm lòng đồng cảm của con người, trong câu đều nhắc đến các từ “tấm lòng” hay “lòng đồng cảm”.

c. Dấu hiệu nào cho thấy mạch lạc giữa đoạn văn này và các đoạn văn khác trong văn bản Yêu và đồng cảm?

- Từ liên kết “nói cách khác” liên kết ý với đoạn văn trước.

- Đoạn văn trên và các đoạn văn khác đều hướng đến làm nổi bật chủ đề của văn bản Yêu và đồng cảm.

- Đoạn văn trên là một lí lẽ nằm trong đoạn (5) của văn bản, kết lại vấn đề về tấm lòng đồng cảm của trẻ em và con người.

d. Trong đoạn văn, những từ ngữ nào được lặp lại nhiều lần? Cách dùng từ ngữ như vậy có tác dụng gì?

- Những từ ngữ được lặp lại nhiều lần: con người/người, tấm lòng, lòng đồng cảm, chỉ có/chỉ vì.

- Tác dụng: Tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các câu văn, đoạn văn có sự mạch lạc, logic về mặt hình thức.

Đoạn 2:

Nhà nước ta rất coi trọng hiền tài. Người hiền tài có những năng lực vượt trội so với người bình thường và có thể làm được nhiều việc lớn. Hiền tài trong lịch sử thời nào cũng có. Tên của những hiền tài và sự nghiệp của họ luôn được nhân dân ghi nhớ.

a. Vì sao phép lặp từ đã được sử dụng ở các câu kề nhau mà đoạn văn vẫn rời rạc?

- Phép lặp từ đã được sử dụng ở các câu kề nhau mà đoạn văn vẫn rời rạc vì phương tiện liên kết giữa các câu chưa phù hợp, các câu văn không thống nhất một chủ đề.

b. Đoạn văn đã mắc lỗi liên kết như thế nào?

- Về nội dung: Các câu văn không thống nhất một chủ đề.

- Về hình thức: Sử dụng phép liên kết lặp chưa hợp lí.

Đoạn 3:

Thay vì cầm một cuốn sách để đọc, nhiều người bây giờ chỉ biết lăm lăm trong tay một chiếc điện thoại thông minh. Mặc dù không thấy được ích lợi của sách trong việc bồi dưỡng tâm hồn, phát huy trí tưởng tượng và rèn luyện cách suy nghĩ nên không ít người hầu như đã vứt bỏ thói quen đọc sách. Nó tuy rất tiện lợi trong việc đáp ứng nhiều nhu cầu của con người trong cuộc sống hiện đại, nhưng lại khó giúp ta tìm được sự yên tĩnh, lắng sâu trong tâm hồn.

a. Dấu hiệu nổi bật giúp nhận ra lỗi về mạch lạc trong đoạn văn là gì?

- Sử dụng cụm từ liên kết: “mặc dù… nên”

b. Chỉ ra các dấu hiệu của lỗi liên kết trong đoạn văn.

- Về nội dung:

Câu 1: Đề cập việc con người sử dụng điện thoại thay sách
Câu 2: Con người vứt bỏ thói quen đọc sách
Câu 3: Nó khó giúp con người tìm được yên tĩnh trong tâm hồn
⇒ Các câu không có mối quan hệ triển khai, bổ sung ý nghĩa cho nhau

- Về phép liên kết

Sử dụng từ nối không phù hợp: mặc dù ... nên
Sử dụng phép thế không phù hợp: Từ “nó” ở câu thứ 3 phải hiểu là điện thoại, nhưng được đặt sau câu 2 nên dễ gây hiểu nhầm “nó” thay cho “sách”.

c. Đề xuất cách sửa để đảm bảo đoạn văn có mạch lạc.

Bởi vì không thấy được lợi ích của sách trong việc bồi dưỡng tâm hồn, phát huy trí tưởng tượng và rèn luyện cách suy nghĩ nên không ít người hầu như đã vứt bỏ thói quen đọc sách. Thay vì cầm một cuốn sách để đọc, nhiều người bây giờ chỉ biết lăm lăm trong tay một chiếc điện thoại thông minh. Nó tuy rất tiện lợi trong việc đáp ứng nhu cầu của con người trong cuộc sống hiện đại, nhưng lại khó giúp ta tìm được sự yên tĩnh, lắng sâu trong tâm hồn.