Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới

A. Tri thức ngữ văn

B. Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới

I. Trả lời các thẻ trong văn bản đọc

Câu 1: Chú ý các chi tiết mở đầu câu chuyện.

Chi tiết mở đầu câu chuyện: Thuở ấy, chưa có vũ trụ, chưa có muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một đám hỗn độn tối tăm và lạnh lẽo.

⇒ Giới thiệu bối cảnh trước khi hình thành vũ trụ.

Câu 2: Hình dung vóc dáng và những hành động của thần Trụ Trời.

- Vóc dáng: to lớn không biết bao nhiêu mà kể, bước một bước cứ như từ tỉnh này sang tỉnh nọ, đỉnh núi này sang đỉnh núi kia.

- Hành động: đứng dậy dùng đầu đội trời lên, rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời.

Câu 3: Có những vị thần nào được liệt kê trong bài vè?

Những vị thần được liệt kê: thần đếm cát, thần tát biển, thần làm sao, thần đào sông, thần trồng cây, thần xây rú, thần trụ trời.

Câu 4: Chú ý các chi tiết miêu tả công việc và tính khí của thần Sét.

- Công việc: Chuyên một việc thi hành luật pháp ở trần gian.

- Tính khí: Rất nóng nảy.

Câu 5: Chú ý hình dạng và hoạt động của thần Gió.

- Hình dạng: Kì quặc, không có đầu.

- Hoạt động: Làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau thùy lệnh của Ngọc Hoàng.

Câu 6: Mục đích của việc tạo ra nhân vật đứa con thần Gió là gì?

Giải thích cho hiện tượng khi cây ngải gió cuốn bông cuốn lá lại, người hạ giới lại biết đó là dấu hiệu của việc trời sắp nổi gió, nổi mưa.

II. Trả lời câu hỏi

Câu 1: Xác định thời gian, không gian, nhân vật và sự kiện chính trong từng truyện kể.

Câu 2: Hãy chỉ ra một số “dấu hiệu” giúp người đọc nhận biết ba truyện kể trên thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.

- Nhân vật chính: thần Trụ trời, thần Sấm, thấm Sét

- Thời gian phiếm chỉ và không gian vũ trụ

- Mục đích: Cắt nghĩa, lí giải các hiện tượng tự nhiên và đời sống xã hội.

+ Thần Trụ Trời: Giải thích và mô tả việc tạo lập thế giới.

+ Thần Sét: Lí giải hiện tượng sấm sét.

+ Thần Gió: Lí giải nguồn gốc của gió, lốc, tên gọi cây ngải “tướng quân” và “hành vi” dùng loại cây này chữa bệnh cho trâu, bò.

Câu 3: Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng và “tính khí” ra sao? Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở nào?

- Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng khổng lồ, kì dị:

+ Thần Trụ Trời to lớn không biết bao nhiêu mà kể;

+ Thần Sét có mặt mũi rất nanh ác, tiếng quát tháo dữ dội;

+ Thần Gió không có đầu.

- Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở:

+ Lí giải các hiện tượng trong tự nhiên, bởi vậy mà các vị thần cũng mang đặc điểm của tương tự.

+ Thế giới quan “vạn vật hữu linh”.

+ Từ cuộc sống lao động, sinh hoạt của người nguyên thủy.

Câu 4: Công việc của thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió là gì? Công việc đó được miêu tả như thế nào, nhằm mục đích gì?

- Thần Trụ Trời:

+ Công việc: Phân khai trời đất - Dùng đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời, tách trời và đất ra làm hai.

+ Miêu tả: Một hôm bỗng đứng dậy dùng đầu đội trời lên rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời”; “Thần cứ một mình cầy cục đắp, cột đá càng cao chót vót càng đẩy trời lên mãi”.

+ Mục đích: Lí giải sự hình thành của trời và đất.

- Thần Sét:

+ Công việc: Thi hành pháp luật ở trần gian.

+ Miêu tả: Thần có một lưỡi búa đá. Khi xử án kẻ nào dù là người, là vật, là cây cỏ thì thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu.

+ Mục đích: Lí giải hiện tượng sét.

- Thần Gió:

+ Công việc: Tạo ra gió

+ Miêu tả: Bảo bối của thần là một thứ quạt nhiệm màu. Thần sẽ làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệnh Ngọc Hoàng. Khi thần phối hợp với Thần Mưa, có khi cả thần Sét.

+ Mục đích: Lí giải sự hình thành của gió, cũng như cách dự báo thời tiết của con người.

Câu 5: Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió phản ánh những quan niệm, nhận thức gì của người nguyên thủy về thế giới tự nhiên? Những khát vọng nào đã được họ gửi vào hình tượng đó?

- Quan niệm, nhận thức:

+ Thần Trụ Trời: Ông Trời tạo ra muôn loài, tin tưởng vào tín ngưỡng thờ thần đặc biệt là ông Trời (điều này khác với phương Tây với quan điểm Chúa là đáng cứu thế)

+ Thần Sét: Chính sự hung dữ của thần Sét và quan niệm thể hiện sự phẫn nộ của Ngọc Hoàng nên Sấm hay Sét thường thể hiện được sự trừng trị đích đáng với kẻ ác (Truyện cổ tích nhiều nhân vật phản diện bị Sét đánh chết, đây cũng thể hiện sự phẫn nộ của con người trước cái ác, cái xấu)

+ Thần Gió: Dự đoán có gió, chữa cảm cho trâu bằng lá cây ngải.

⇒ Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió thể hiện quan niệm về vũ trụ của người nguyên thủy. Họ có nhận thức, tư duy còn đơn giản, chưa thể giải thích một cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. Họ cho rằng có một thế lực siêu nhiên, thần thánh đang chi phối các hiện tượng thiên nhiên ấy cũng như đang chi phối cuộc sống của họ.

- Khát vọng:

+ Thần Trụ Trời: Thể hiện được khát vọng khai hoang, lập địa của con người thưở sơ khai.

+ Thần Sét: Thế lực có thể trừng trị kẻ có tội.

+ Thần Gió: Sự hiện diện của các vị thần không chỉ sáng tạo ra các giới, trừng trị kẻ có tội mà còn trở thành một phần của cuộc sống, hữu ích cho con người.

Câu 6: Chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm chuyện. Từ đó nhận xét về thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên.

- Các vị thần đều vô cùng vĩ đại, có quyền lực và năng lực phi thường bút pháp lãng mạn, bay bổng

- Các vị thần đều được nhân hóa, có ngoại hình, tính cách tương tự như đặc điểm của các hiện tượng tự nhiên trong đời sống

- Các vị thần đều được gửi gắm một quan niệm, khát vọng của dân gian về sự hình thành của thế giới tự nhiên, thể hiện sự sáng tạo và khát vọng chinh phục tự nhiên của con người.

⇒ Thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên: tôn kính, ngưỡng mộ.

Câu 7: Trong những điều làm nên vẻ đẹp “một đi không trở lại” của thần thoại, có niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn. Theo bạn, niềm tin ấy có còn sức hấp dẫn với con người hiện đại không? Vì sao?

Niềm tin đó vẫn còn sức hấp dẫn với con người hiện đại. Tuy rằng khoa học - công nghệ ngày càng phát triển đã lí giải được các hiện tượng tự nhiên một cách khoa học, chính xác nhất. Nhưng vẫn còn nhiều điều thuộc về thế giới tự nhiên mà con người chưa thể lí giải và khám phá hết. Khi đó, con người lại cần đến điểm tựa là những giá trị tâm linh.

Bằng chứng là niềm tin của con người vào thần linh, bói toán, cúng bái, tín ngưỡng, phong tục, thờ thần, thờ các các con vật mang lại niềm may mắn cho gia chủ,…

⇒ Con người vẫn đặt niềm tin vào thế giới siêu hình như thần thánh, ma quỷ và các thế lực phù trợ cho con người như ông trời, thượng đế, số kiếp,….

Tuy nhiên, cần biến những niềm tin ấy trở thành động lực không phải là nỗi lo sợ;, là nơi dựa cho sức mạnh tinh thần, cho sự nỗ lực từ nội tại không phải là sự mệt mỏi về tâm trí. Biến niềm tin trở thành sức mạnh không phải là sự ám ảnh.

III. Kết nối đọc - viết

Mẫu số 1

Trong “Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới” có sử dụng những chi tiết tưởng tượng kì ảo. Chi tiết tôi cảm thấy ấn tượng nhất là thần Sét có một lưỡi búa đá. Khi xử án kẻ nào dù là người, là vật, là cây cỏ thì thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu. Chi tiết này giúp lí giải về hiện tượng sấm sét trong tự nhiên. Qua chi tiết tưởng tượng này, chúng ta thấy được người nguyên thủy có tư duy còn đơn giản, chưa thể giải thích một cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. Họ cho rằng có một thế lực siêu nhiên, thần thánh đang chi phối các hiện tượng thiên nhiên ấy cũng như đang chi phối cuộc sống của họ. Có thể khẳng định rằng chi tiết kì ảo đã giúp cho truyện thần thoại trở nên hấp dẫn, thú vị hơn.

Mẫu số 2

Sự xuất hiện của yếu tố kì ảo trong những câu chuyện thần thoại không chỉ mang đến sự hấp dẫn mà còn tạo ra những giá trị biểu đạt to lớn cho tác phẩm. Chi tiết kì ảo trong truyện thần thoại Thần Trụ Trời: Thần Trụ Trời dùng các cột đá tách rời trời và đất. Đây chính là chi tiết lí giải khởi nguồn của trời và đất trong vũ trụ. Trời - Đất tượng trưng cho hai cực, hai thế giới. Chi tiết kì ảo này gợi lên sức mạnh của thần Trụ Trời cũng như thể hiện niềm tin về một thế giới của các vị thần tạo nên thế giới. Vị thần khởi nguồn của vũ trụ có ảnh hào quang, có sự phi thường. Qua đó, cho thấy người Việt cổ cũng như nhiều dân tộc khác trên thế giới này đã cố gắng tìm để hiểu rõ những gì có xung quanh họ. Vì cũng chưa tìm hiểu được nhưng họ lại không chịu bó tay, họ bèn sáng tạo ra một vị thần khổng lồ để giải thích tự nhiên vũ trụ một cách hết sức ngây thơ và đáng yêu. Độc giả ngày nay cảm nhận được trong đó cái hồn nhiên và ước mơ của những người Việt cổ muốn vươn lên để giải thích thế giới tự nhiên quanh mình.Mọi chi tiết kể và tả Thần Trụ Trời đều gợi những vòng hào quang, điểm tô tính chất kỳ lạ, phi thường của nhân vật, thần thoại. Truyện đã nhân cách hóa vũ trụ thành một vị thần.