Hội thoại

I. Vai xã hội trong hội thoại

Đọc đoạn trích trong SGK và trả lời câu hỏi:

1. Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong đoạn trích trên là quan hệ gì? Ai ở vai trên, ai ở vai dưới?

- Quan hệ giữa các nhân vật trong đoạn hội thoại là quan hệ trên - dưới:

- Bà cô Hồng là vai trên, Hồng là vai dưới.

2. Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách?

- Cách xử của người cô đáng chê trách: Người cô đã dùng những lời lẽ cay độc để khiến cháu cảm thấy buồn bã, đau lòng. Khi đứa cháu xúc động đến nước mắt trào ra người cô vẫn cố nói tiếp.

3. Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép. Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?

- Những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép:

• Cúi đầu không đáp.
• Cười đáp lại cô.
• Im lặng, cúi đầu xuống đất.
• Cười dài trong tiếng khóc.
• Hỏi lại cô, trả lời cô lễ phép.

- Hồng vẫn giữ thái độ lễ phép vì: Hồng là cháu (ở vai dưới), phải tôn trọng người lớn hơn mình.

II. Luyện tập

Câu 1: Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc, vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.

- Nghiêm khắc chỉ ra lỗi lầm của binh sĩ dưới quyền: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn… tiếng hát hay không thể làm cho giặc điếc tai.”

- Khoan dung khi khuyên bảo tướng sĩ chân tình:

• “Huống chi ta cùng các ngươi ở vào thời loạn lạc… để vét của kho có hạn”.
• “Nay ta bảo thật các ngươi… lưu thơm.”
• “Giặc với ta là kẻ thù không đội trời chung… há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất.”

Câu 2: Đọc đoạn trích trong SGK và trả lời câu hỏi:

a. Dựa vào đoạn trích và những điều em biết về truyện Lão Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên.

- Lão Hạc: địa vị xã hội thấp, nhưng tuổi tác cao hơn ông giáo.

- Ông giáo: địa vị xã hội cao hơn, nhưng tuổi tác ít hơn lão Hạc.

b. Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc?

- Ông giáo nói với lão Hạc bằng những lời an ủi rất thân tình (nắm lấy vai lão, mời lão uống nước, ăn khoai, hút thuốc).

- Ông giáo xưng hô với lão Hạc là cụ , gọi gộp mình với lão là ông con mình (thể hiện sự kính trọng người già). Ông giáo còn xưng hô với lão Hạc là tôi (không coi mình là người có địa vị xã hội cao hơn).

c. Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?

- Thân mật như nói với người đồng trang lứa: “Đối với chúng mình thì thế là sinh sướng".

- Quý trọng khi nói với người tri thức: “Ông giáo dạy phải!” và “Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.”

- Đoạn trích cũng cho thấy tâm trạng buồn và giữ ý của lão Hạc, các chi tiết: “lão chỉ cười đưa đà, cười gượng, lão từ chối việc ăn khoai, không tiếp tục uống nước và nói chuyện tiếp với ông giáo.

Câu 3: Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của những người tham gia cuộc thoại, cách đối xử của họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua những cử chỉ, thái độ kèm theo lời.

- Vai xã hội: trên - dưới, thân sơ

• Xiu: chị
• Giôn-xi: em

- Cách đối xử của họ với nhau: Họ là những người bạn thân thiết, sống cùng nhau. Xiu tỏ ra quan tâm, chăm sóc Giôn-xi rất chu đáo.