Tôi đi học

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

* Cuộc đời:

- Thanh Tịnh (1911 - 1988), tên khai sinh là Trần Văn Sinh, đến năm lên sáu tuổi mới đổi là Trần Thanh Tịnh.

- Thanh Tịnh sinh ra trong một gia đình nhà Nho tại xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế.

* Sự nghiệp:

- Hành trình sáng tạo:

+ Ngay từ khi đi học Thanh Tịnh đã ham thích văn chương, hai nhà văn Pháp Daudet và Maupassant có ảnh hưởng không nhỏ đến văn phong của ông sau này.

+ Nguồn văn nghệ dân gian phong phú của Huế, những câu hò hát trên sông nước quê hương là chất liệu cho các tác phẩm của ông.

+ Thanh Tịnh sáng tác cả thơ, truyện dài và truyện ngắn nhưng không thành công trong lĩnh vực truyện dài mà chủ yếu là các tập truyện ngắn.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

+ Trước cách mạng: Hận chiến trường (tập thơ, 1937), Quê mẹ (truyện ngắn, 1941), Chị và em (truyện ngắn, 1942)...

+ Sau cách mạng: Sức mồ hôi (ca dao - 1954), Những giọt nước biển (tập truyện ngắn - 1956), Đi từ giữa mùa sen (truyện thơ -1973)...

- Phong cách nghệ thuật:

+ Sáng tác của Thanh Tịnh nhìn chung đều toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.

+ Có sự hòa quyện giữa tư chất nghệ sĩ trong tâm hồn nhà văn với bút pháp trữ tình nhẹ nhàng, sâu lắng.

=> Nhìn chung, tác phẩm của Thanh Tịnh đậm chất trữ tình. Thông qua tâm hồn tác giả, hiện thực được phản ánh giản dị và sâu sắc.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ

Truyện ngắn Tôi đi học được in trong tập truyện "Quê mẹ" (1941).

b. Bố cục: 3 phần

- Phần 1: Từ đầu đến “Ý nghĩ thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”. Cảm xúc của nhân vật tôi trên con đường từ nhà đến trường.

- Phần 2. Tiếp theo đến “lòng tôi vẫn không cảm thấy xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào hết”. Cảm xúc của nhân vật tôi khi đứng trước sân trường.

- Phần 3. Còn lại. Cảm xúc của nhân vật tôi khi lần đầu bước vào lớp học.

c. Tóm tắt

Hằng năm, cứ cuối thu là những kỉ niệm của buổi đầu đến trường lại mơn man trong lòng tôi. Con đường đi học vốn rất quen thuộc bỗng trở nên xa lạ. Trong khoảnh khắc cùng mẹ bước đi trên con đường ấy, tôi cảm thấy bản thân đã đổi khác. Khi đến sân trường Mĩ Lí, tôi thấy mình như nhỏ bé và có chút bỡ ngỡ. Đến khi ông đốc gọi tên, tôi lo sợ và nép vào lòng mẹ bật khóc. Những lời an ủi của ông đốc vang lên khiến đám học sinh an tâm hơn, theo thầy giáo bước vào lớp học. Khung cảnh trong lớp dường như quen thuộc, ngay cả người bạn mới. Thầy giáo bắt đầu giảng bài - bài tập đọc: Tôi đi học.

II. Trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa

Câu 1: Những gì đã gợi lên trong lòng nhân vật “tôi” kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên. Đọc toàn bộ truyện ngắn, em thấy những kỉ niệm này được nhà văn diễn tả theo trình tự như thế nào?

- Những cơ sở để gợi lên trong lòng nhân vật “tôi” kỉ niệm về buổi tự trường:

· Hằng năm cứ vào cuối thu khi lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc.

· Hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ trong buổi đầu đến trường.

- Những kỉ niệm được nhà văn diễn tả theo dòng hồi tưởng của nhân vật từ hiện tại đến quá khứ, theo không gian từ con đường đi học đến sân trường Mĩ Lí.

Câu 2: Tìm những hình ảnh, chi tiết diễn tả tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” khi cùng mẹ đi trên đường đến trường, khi nghe gọi tên và phải rời xa vòng tay mẹ cùng các bạn đi vào lớp, khi ngồi trong lớp đón giờ học đầu tiên.

- Khi cùng mẹ đi trên đường đến trường:

+ Cảnh vật, con đường vốn đi lại nhiều lần nhưng hôm nay bỗng nhiên thấy lạ.

+ Cảm nhận thấy bản thân dường như đã thay đổi: “Trong chiếc áo vải dù đen dài tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn hơn”.

+ Muốn tự mình cầm sách vở.

- Khi phải rời xa vòng tay mẹ cùng các bạn vào lớp học: giật mình khi bị gọi tên bị gọi tên, nhìn thấy mấy cậu bạn nức nở khóc liền dúi vào lòng mẹ khóc theo.

- Khi ngồi trong lớp học: Cảm thấy mùi hương lạ xông vào lớp học, ngắm nhìn mọi vật xung quanh, không cảm thấy xa lạ với người bạn bên cạnh, nhìn theo cánh chim ngoài kia để nhớ lại kỉ niệm cũ…

Câu 3: Em có cảm nhận gì về thái độ cử chỉ của những người lớn (ông đốc, thầy giáo đón nhận học trò mới, phụ huynh) đối với các em bé lần đầu đi học?

- Ông đốc: “nhìn chúng tôi bằng cặp mắt hiền từ và cảm động”, “ tươi cười, nhẫn nại khuyên bảo học trò: Các em đừng khóc, trưa nay các em được về nhà cơ mà…”

- Thầy giáo: chờ đón bằng tấm lòng chân thành.

- Phụ huynh: âu yếm, vỗ về khi những cô cậu học trò bật khóc

=> Thái độ, cử chỉ ân cần, nhẹ nhàng và chan chứa tình yêu thương sâu sắc.

Câu 4: Hãy tìm và phân tích các hình ảnh so sánh được nhà văn sử dụng trong truyện ngắn:

- “... những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”. Diễn tả một tình cảm đầy đẹp đẽ, trong sáng và thơ ngây của một tâm hồn con trẻ.

- “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”. Diễn tả những ý nghĩ diễn ra nhanh chóng, nhẹ nhàng.

- “Họ như con chim non đứng bên bờ tổ nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ”. Cho thấy sự non nớt, ngây thơ và có chút sợ sệt của những học sinh mới.

- “Hết co lên một chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả banh tưởng tượng”. Cho thấy tâm trạng hồi hộp của những cậu học sinh.

- “trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn, vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp” Miêu tả rõ hơn hình ảnh ngôi trường.

Câu 5: Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn này. Sức cuốn hút của tác phẩm theo em được tạo nên từ đâu?

- Đặc sắc nghệ thuật:

+ Đan xen giữa miêu tả, biểu cảm

+ Hình ảnh gần gũi, nhẹ nhàng, trong sáng

- Sức cuốn hút của truyện là ở chỗ đã diễn tả tinh tế những cảm xúc của buổi đầu tựu trường, gợi lên trong mỗi người nhớ về những kỉ niệm đó.

III. Đọc - hiểu văn bản

1. Cảm xúc của nhân vật tôi trên con đường từ nhà đến trường

- Hoàn cảnh:

+ Hằng năm cứ vào cuối thu khi lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc.

+ Hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ trong buổi đầu đến trường.

=> Cơ sở để nhân vật tôi nhớ lại những kỉ niệm của buổi tựu trường.

- Những hồi tưởng của nhân vật tôi khi cùng mẹ đến trường:

+ Cảnh vật, con đường vốn đi lại nhiều lần nhưng hôm nay bỗng nhiên thấy lạ.

+ Cảm nhận thấy bản thân dường như đã thay đổi: “Trong chiếc áo vải dù đen dài tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn hơn”.

+ Muốn tự mình cầm sách vở.

=> Sự thay đổi đến từ chính suy nghĩ của nhân vật tôi, cảm thấy bỡ ngỡ trong buổi đầu đến trường.

2. Cảm xúc của nhân vật tôi khi đứng trước sân trường

- Khung cảnh: Trước sân trường Mĩ Lí dày đặc người, ai cũng quần áo sạch sẽ. Không khí tựu trường vui tươi, nhồn nhịp.

- Tâm trạng:

+ Cảm thấy mình quá nhỏ bé, còn ngôi trường thì rộng lớn.

+ Lo sợ những điều vẩn vơ.

+ Khi sắp bước vào lớp học: giật mình khi bị gọi tên bị gọi tên, nhìn thấy mấy cậu bạn nức nở khóc liền dúi vào lòng mẹ khóc theo.

=> Diễn tả sinh động tâm trạng của nhân vật tôi.

3. Cảm xúc của nhân vật tôi khi lần đầu bước vào lớp học

- Cảm thấy vừa xa lạ, vừa quen thuộc.

- Nhìn ngắm những đồ vật sẽ gắn bó với mình.

- Hình ảnh người thầy đang viết bài cắt đứt dòng suy nghĩ.

=> Tâm trạng của nhân vật tôi khi bước vào lớp học vừa bỡ ngỡ nhưng cũng vừa thân quen.

4. Tổng kết

- Nội dung: Thanh Tịnh đã diễn tả được những kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò, đặc biệt là buổi đầu đi học qua truyện ngắn Tôi đi học.

=> Tác phẩm như bức tranh tuổi thơ nhiều màu sắc mà mảng màu nào cũng rộn ràng, đẹp đẽ.

- Nghệ thuật:

+ Cốt truyện tự sự đơn giản, theo dòng cảm xúc, tâm trạng nhân vật.

+ Nghệ thuật tự sự đan xen miêu tả và biểu cảm, hình ảnh trong sáng giản dị…

+ Ngôi kể thứ nhất, người kể xưng “tôi” - là nhân vật chính của câu chuyện.

+ Ngôn ngữ tinh tế, giản dị, gần gũi với đời thường.

IV. Luyện tập

Câu 1: Phát biểu cảm nghĩ của em về dòng cảm xúc của nhân vật tôi trong truyện ngắn Tôi đi học?

· Nhân vật “tôi” bồi hồi xúc động trước biến đổi về thiên nhiên, cảnh vật.

· Muốn thử sức mình cầm sách vở, bút thước

· Thấy trường vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như đình làng.

· Vui vẻ trước sự chào đón của thầy cô, bịn rịn lưu luyến mẹ.

=> Dòng cảm xúc của nhân vật tôi trong truyện ngắn Tôi đi học được khắc họa một cách chân thực, tự nhiên và gợi lên cho người đọc những kỉ niệm về buổi đầu đến trường.

Câu 2: Viết bài văn ngắn ghi lại ấn tượng của em trong buổi đến trường khai giảng lần đầu tiên.

Ngày khai trường chắc hẳn đã để lại những kỉ niệm sâu sắc trong mỗi người. Đối với tôi, đó chính là ngày khai trường đầu tiên.

Đến bây giờ em vẫn nhớ như in giai điệu của bài hát “Ngày đầu tiên đi học” đã vang lên trong buổi khai trường hôm ấy. Sáng hôm ấy, em thức dậy từ rất sớm. Chuẩn bị cặp sách và quần áo xong, em được mẹ đưa đến trường. Con đường đến trường tuy em cùng các bạn đi qua nhiều lần trong những buổi rong chơi. Nhưng ngày hôm nay em lại thấy thật xa lạ. Có lẽ vì em cảm nhận được trong mình đã thay đổi - trở thành một cô học sinh lớp một.

Khi đến trường, ấn tượng đầu tiên của em là ngôi trường hôm nay thật đẹp đẽ hơn mọi ngày. Sân trường sạch sẽ và được phủ đầy bởi những hàng ghế thẳng tắp. Các bạn và các anh chị học sinh trong bộ đồng phục mới, khuôn mặt ai nấy đều rạng ngời. Các cô giáo trông thật xinh đẹp trong những bộ áo dài nhiều màu sắc. Em được mẹ đưa đến phía hàng của lớp 1A rồi khẽ nói lời chào tạm biệt. Em nhìn theo mẹ mà lòng đầy lo lắng. Theo lời cô giáo, một lát nữa thôi, khối lớp 1 sẽ bắt đầu diễu hành trước toàn trường.

Ít phút sau, buổi diễu hành diễn ra. Lớp chúng em được vinh dự diễu hành đầu tiên. Em cảm thấy rất tự hào về điều đó. Tiếng trống cùng với tiếng bước chân của các bạn học sinh làm trái tim em cảm thấy thật rộn ràng. Sau buổi diễu hành, thầy hiệu trưởng phát biểu để chào mừng những học sinh lớp một. Tuy rằng không thể nhớ rõ được những lời thầy nói, nhưng giọng nói ấm áp của thầy đến giờ vẫn còn vang vọng trong lòng em. Nhưng điều làm em nhớ nhất trong buổi lễ khai giảng hôm đó chính là tiếng trống khai trường. Tiếng trống bắt đầu một năm học mới - cũng là một năm học đầu tiên của em. Tiếng trống vang vọng trong kí ức về một buổi đầu khai trường thật ý nghĩa và thiêng liêng trong cuộc đời học sinh. Nó giống như một bước ngoặc lớn trong cuộc đời của mỗi đứa trẻ vậy. Sau hôm nay thôi, chúng em sẽ trở thành những cô cậu học trò. Chúng em sẽ phải rời xa vòng tay của bố mẹ để tìm đến với chân trời mới - chân trời của tri thức.

Cho đến hiện tại, khi đã lớn khôn. Dù đi qua biết bao ngày khai giảng năm học mới nhưng em vẫn nhớ về ngày hôm ấy với những tình cảm trân trọng nhất.