Ôn dịch, thuốc lá

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nguyễn Khắc Viện (1913 - 1997) là một bác sĩ nhi khoa.

- Quê ở làng Gôi Vị, nay là xã Sơn Hòa, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác: Ôn dịch, thuốc lá là bài viết của Nguyễn Khắc Viện trong Từ thuốc lá đến ma túy - Bệnh nghiện, NXB Giáo dục, Hà Nội năm 1992.

b. Bố cục: 3 phần

• Phần 1. Từ đầu đến “còn nặng hơn cả AIDS”: Nêu vấn đề là sự nghiêm trọng của việc sử dụng thuốc lá.
• Phần 2. Tiếp theo đến “chính là đã đẩy con em vào con đường phạm pháp”. Tác hại của thuốc lá đối với con người.
• Phần 3. Còn lại. Lời kêu gọi, biện pháp phòng chống hút thuốc lá.

II. Trả lời câu hỏi 

Câu 1: Phân tích ý nghĩa của việc dùng dấu phẩy trong đầu đề của văn bản: Ôn dịch, thuốc lá. Có thể sửa “Ôn dịch, thuốc lá” thành “Thuốc lá là một loại ôn dịch” được hay không?

- “Ôn dịch” chỉ chung các loại bệnh nguy hiểm, lây lan rộng làm chết người hàng loạt trong một thời gian nhất định.

- “Thuốc lá” là một loại sản phẩm gây nguy hại đến sức khỏe của con người.

- Việc sử dụng dấu phẩy giữa “ôn dịch” và “thuốc lá” nhằm gây ấn tượng mạnh mẽ với người đọc thuốc lá giống như ôn dịch, vô cùng nguy hiểm.

Câu 2: Vì sao tác giả dẫn lời Trần Hưng Đạo bàn về việc đánh giặc trước khi phân tích tác hại của thuốc lá? Điều đó có tác dụng gì trong lập luận?

- Tác giả đã trích dẫn lời của Trần Hưng Đạo: “Nếu đánh giặc như vũ bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu”.

- Từ cách nói so sánh của Trần Hưng Đạo, tác giả muốn liên hệ đến tác hại của thuốc lá gây cho con người chậm rãi giống như hình ảnh “giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu”: thuốc lá cũng là một loại giặc nguy hiểm cần phải chống lại, nếu không sẽ gây hiểm họa khó lường.

Câu 3: Vì sao tác giả đặt giả định có người bảo: “Tôi hút; tôi bị bệnh, mặc tôi!” trước khi nêu lên những tác hại về phương diện xã hội của thuốc lá?

Tác giả đặt giả định nhằm có người bảo “Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi!” rồi đưa ra ý kiến cá nhân để bác bỏ suy nghĩ sai lầm: Biện minh bằng cách đó là quyền tự do riêng tư, nhưng chính điều đó làm ảnh hưởng đến cuộc sống của người xung quanh.

Câu 4: Vì sao tác giả so sánh tình hình hút thuốc lá ở nước ta với các nước Âu - Mĩ trước khi đưa ra kiến nghị: Đã đến lúc mọi người phải đứng lên chống lại, ngăn ngừa nạn ôn dịch này?

- Tuy nước ta phát triển chậm hơn so với các nước châu Âu, nhưng tỉ lệ hút thuốc lại ngang với các nước họ - đó là điều đáng báo động.

- Các nước phát triển sớm đã có những biện pháp quyết liệt, nhưng ở nước ta thì chưa được như vậy.

- Nước ta còn phải đối mặt với quá nhiều dịch bệnh nguy hiểm, mà chúng ta lại đem về thêm thứ ôn dịch vừa nguy hiểm, vừa tốn kém.

⇒ Sự so sánh vô cùng cần thiết nhằm báo động tác hại của thuốc lá.

III. Đọc - hiểu văn bản

1. Nêu vấn đề là sự nghiêm trọng của việc sử dụng thuốc lá

- Những ôn dịch cũ như dịch hạch, thổ tả nhờ có tiến bộ y học mà con người đã hầu như loại trừ được những dịch bệnh khủng khiếp ấy.

- Nhưng lại xuất hiện thêm những ôn dịch mới như: AIDS - chưa tìm ra giải pháp chữa trị, đặc biệt hơn là thuốc lá có thể đe dọa đến sức khỏe của con người.

⇒ Cách đặt vấn đề ngắn gọn, nhấn mạnh vào sự nguy hiểm của nạn ôn dịch này.

2. Tác hại của thuốc lá đối với con người

a. Ảnh hưởng đến sức khỏe con người:

- Khói thuốc lá có nhiều chất độc thấm vào cơ thể:

• Những lông rung của những tế bào niêm mạc ở ở vòm họng, phế quản, nang phổi bị chất hắc ín trong khói thuốc lá làm tê liệt, gây ra ho hen, sau nhiều năm có thể gây viêm phế quản; chất hắc ín thấm vào tế bào gây ra ung thư.
• Các chất ô-xít các-bon bám chặt vào máu, hồng cầu không có chúng tiếp cận với ô xi.
• Ni-cô-tin trong khói thuốc lá làm cho các động mạch co thắt lại, gây ra các bệnh huyết áp cao, tắc động mạch, nhồi máu cơ tim.

- Khói thuốc lá còn đầu độc những người xung quanh cũng bị nhiễm độc, viêm phế quản, ung thư, gây nguy hiểm cho phụ nữ đang mang thai, ảnh hưởng đến thai nhi…

⇒ Bác bỏ suy nghĩ sai lầm: “Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi!” - con người có quyền tự do cá nhân - có thể hút thuốc nhưng xin đừng làm ảnh hưởng đến người xung quanh.

b. Ảnh hưởng đến đạo đức con người:

- Người lớn hút thuốc, trẻ em sẽ học theo tấm gương xấu.

- Tỉ lệ hút thuốc lá ở thanh thiếu niên ngày càng tăng cao, khi cần tiền để mua thuốc có thể sẵn sàng trộm cắp, hoặc dễ dàng tiếp cận với rượu bia, ma túy.

3. Lời kêu gọi, biện pháp phòng chống hút thuốc lá

- Các nước phát triển đều tích cực trong chiến dịch phòng chống thuốc lá.

- Các biện pháp như: cấm hút thuốc nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm, tài liệu khẩu hiệu chống thuốc lá lấn át những quảng cáo của các hãng thuốc lá.

- Việt Nam tuy còn trong tình trạng có nhiều bệnh tật lại thêm ôn dịch thuốc lá thì vô cùng nguy hiểm, chính vì vậy cần nêu cao tinh thần nói “không” với thuốc lá.