Bàn luận về phép học

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nguyễn Thiếp (1723 - 1804) tự là Khải Xuyên, hiệu là Lạp Phong Cư Sĩ.

- Người đương thời gọi ông là La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp.

- Quê quán: làng Mật Thôn, xã Nguyệt Ao, huyện La Sơn (nay thuộc huyện Đức Thọ) tỉnh Hà Tĩnh.

- Ông là một người “học rộng hiểu sâu, thiên tư sáng suốt”.

- Ông từng làm quan dưới triều Lê nhưng sau đó từ quan về dạy học.

- Ông từng được vua Quang Trung viết thư mời giúp triều Tây Sơn, góp phần xây dựng đất nước về mặt chính trị.

- Những tác phẩm tiêu biểu: La Sơn tiên sinh thi tập, Hạnh Am di văn…

2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

- Bàn về phép học là phần trích từ bài tấu của Nguyễn Thiếp gửi vua Quang Trung vào tháng 8 năm 1791.

b. Thể loại

- Tấu là một loại văn thư của bề tôi, thần dân gửi lên vua chúa để trình bày sự việc, ý kiến, đề nghị thời xưa.

- Tấu có thể được viết bằng văn xuôi hay văn vần, văn biền ngẫu.

c. Bố cục: 3 phần

- Phần 1: Từ đầu đến “Nước mất nhà tan đều do những điều tệ hại ấy”: Mục đích của việc học.

- Phần 2: Tiếp đến “Xin chớ bỏ qua”: Bàn luận về cách học.

- Phần 3: Còn lại: Tác dụng của việc học.

II. Trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa

Câu 1: Phần đầu tác giả nêu khái quát mục đích chân chính của việc học. Mục đích đó là gì?

Phần đầu tác giả nêu khái quát mục đích chân chính của việc học. Mục đích đó là “Ngọc không mài, không thành đồ vật; người không học, không biết rõ đạo”.

Câu 2: Tác giả đã phê phán những lối học lệch lạc, sai trái nào? Tác hại của lối học ấy là gì?

- Phê phán lối học hình thức: “Người ta đua nhau lối học hình thức nhằm cầu danh lợi, không còn biết tam cương ngũ thường”

- Tác hại của lối học: “ không còn biết đến tam cương, ngũ thường. Chúa tầm thường, thần nịnh hót. Nước mất, nhà tan đều do những điều tệ hại ấy”.

Câu 3: Để khuyến khích việc học, Nguyễn Thiếp khuyên vua Quang Trung thực hiện những chính sách gì?

Để khuyến khích việc học, Nguyễn Thiếp khuyên vua Quang Trung thực hiện những chính sách sau:

• Tuần tự tiến lên học đến tứ thư, ngũ kinh, chư sử.
• Học rộng rồi tóm lược cho gọn, theo điều học mà làm.

Câu 4: Bài tấu có đoạn bàn về “phép học”, đó là những “phép học” nào? Tác dụng và ý nghĩa của những phép học ấy? Từ thực tế việc học của bản thân, em thấy phương pháp học tập nào là tốt nhất? Vì sao?

- “Những phép học” đó là:

• Từ đơn giản đến phức tạp: học bồi lấy gốc.
• Từ thấp đến cao: tuần tự tiến lên Tứ thư Ngũ kinh, Chư sử.
• Từ lý thuyết đến thực hành: học kết hợp với thực hành.

- Tác dụng và ý nghĩa: khi thực hiện theo phép học này người học mới có thể “lập công trạng”, lấy những điều học được mang lại cho đất nước sự “vững yên”, “thịnh trị” cho đất nước.

- Từ việc học của bản thân, em thấy phương pháp học tốt nhất là học từ những thứ cơ bản, rồi tới những điều phức tạp. Học phải kết hợp với thực hành để việc học trở nên nhuần nhuyễn, có ích.

Câu 5: Xác định trình tự lập luận của đoạn văn bằng một sơ đồ.

Mục đích học tập - Phương pháp học tập - Lợi ích học tập

III. Đọc - hiểu văn bản

1. Mục đích của việc học

- Khái quát mục đích của việc học “Ngọc không mài, không thành đồ vật; người không học, không biết rõ đạo”: đây là chân lý học tập đúng đắn từ lâu đời, nhờ có con đường đường học tập thì con người mới trưởng thành, là người có đạo đức.

- Phê phán lối học hình thức: “Người ta đua nhau lối học hình thức nhằm cầu danh lợi, không còn biết tam cương ngũ thường”

- Tác hại của lối học lệch lạc, sai trái đó là làm cho “chúa trọng nịnh thần” người trên, kẻ dưới đều thích sự chạy chọt, luồn cúi, không có thực chất, dẫn đến cảnh “nước mất, nhà tan”.

⇒ Những lời bàn luận sâu sắc, nghiêm túc và xác đáng với tầm nhìn cao rộng, đầy tâm huyết với nước nhà.

2. Bàn luận về cách học

Tác giả cũng đã trình bày quan điểm tích cực của mình về chủ trương phát triển sự học cho thật hiệu quả:

• Lúc đầu học tiểu học để bồi lấy gốc.
• Tuần tự học đến tứ thư, ngũ kinh, chư sử.
• Học rộng rồi tóm lược cho gọn, theo điều học mà làm.

⇒ Về nội dung học, tác giả vẫn đi theo truyền thống cũ, không đưa ra điều gì mới mẻ mà chủ yếu là cải cách về phương pháp học.

3. Tác dụng của phép học

- Mục đích học chân chính, cách học tích cực sẽ là cơ sở vững chắc cho đạo học, bồi dưỡng được nhân tài cho quốc gia.

⇒ Tin tưởng rằng, học chân chính nhất đinh trường tồn và cũng gửi gắm niềm hi vọng về tương lai tốt đẹp của đất nước.