Câu ghép

I. Đặc điểm của câu ghép

1. Tìm các cụm C - V trong những câu in đậm.

a. Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

- Chủ ngữ: tôi, vị ngữ: quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

- Trong vị ngữ chính có chứa cụm chủ vị phụ: chủ ngữ là mấy cánh hoa tươi, vị ngữ là mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

b. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.

- Chủ ngữ: mẹ tôi, vị ngữ: âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.

c. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

- Chủ ngữ 1: cảnh vật chung quanh tôi, vị ngữ 1: đều thay đổi

- Chủ ngữ 2: chính lòng tôi, vị ngữ 2: đang có sự thay đổi lớn

- Chủ ngữ 3: tôi, vị ngữ 3: đi học

2. Phân tích cấu tạo của câu có hai hay nhiều cụm C - V

- Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

• Chủ ngữ: tôi, vị ngữ: quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
• Trong vị ngữ chứa cụm chủ vị: chủ ngữ: mấy cánh hoa tươi, vị ngữ: mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

- Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

• Chủ ngữ 1: cảnh vật chung quanh tôi, vị ngữ 1: đều thay đổi
• Chủ ngữ 2: chính lòng tôi, vị ngữ 2: đang có sự thay đổi lớn
• Chủ ngữ 3: tôi, vị ngữ 3: đi học

3. Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu sau:

4. Dựa vào kiến thức đã học ở lớp dưới, hãy cho biết câu nào là câu đơn, câu nào là câu ghép.

- Câu đơn: a

- Câu ghép: c

II. Cách nối các vế câu

1. Tìm thêm các câu ghép trong đoạn trích mục

Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết.

2. Trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng cách nào?

Các vế câu được nối bằng dấu phẩy.

3. Dựa vào những kiến thức đã học ở lớp dưới, hãy nêu thêm ví dụ về cách nối các vế câu ghép.

Một số ví dụ như:

- Sử dụng một quan hệ từ: Trời mưa nên tôi nghỉ học.

- Sử dụng một cặp quan hệ từ: Dù trời rất đẹp nhưng tôi vẫn không muốn đi chơi.

…

III. Luyện tập

Câu 1: Tìm câu ghép trong đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào?

a. Các câu ghép là:

• U van Dần, u lạy Dần!
• Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ!
• Sáng nay người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không?
• Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lý vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần đấy.

⇒ Các vế câu được nói bằng cách: không dùng từ nối (sử dụng dấu phẩy).

b. 

- Câu 1:

• Câu ghép: Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ, khóc không ra tiếng.
• Các vế câu được nói bằng cách: không dùng từ nối (sử dụng dấu phẩy).

- Câu 2:

• Câu ghép: Giá những cổ tục đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết định vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi ( có dùng từ nối)
• Các vế câu được nối bằng cách: sử dụng từ nối (giá… mà… mà…)

c. Câu ghép là: Tôi im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay.

⇒ Các vế câu được nói bằng cách: không dùng từ nối (sử dụng dấu hai chấm).

d. Các câu ghép là: Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lương thiện quá

⇒ Các vế câu được nối bằng cách: sử dụng từ nối (nên)

Câu 2: Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây, hãy đặt một câu ghép.

a. Vì tôi được học sinh giỏi nên bố đã mua cho tôi một chiếc cặp mới.

b. Nếu anh ta không học bài thì điểm thi sẽ rất thấp.

c. Tuy thời gian không còn nhiều nhưng tôi vẫn cố gắng làm nốt bài.

d. Không những trời mưa mà gió thổi rất to.

Câu 3: Chuyển những câu ghép em vừa đặt được thành những câu ghép mới bằng một trong hai cách.

a.  Bỏ bớt quan hệ từ: Tôi được học sinh giỏi nên bố đã mua cho tôi một chiếc cặp mới.

     Đảo trật tự các vế câu: Bố đã mua cho tôi một chiếc cặp mới vì tôi được học sinh giỏi.

b.  Bỏ bớt quan hệ từ: Anh ta không học bài thì điểm thi sẽ rất thấp.

     Đảo trật tự các vế câu: Điểm thi sẽ rất thấp nếu anh ta không học bài.

c.  Bỏ bớt quan hệ từ: Thời gian không còn nhiều nhưng tôi vẫn cố gắng làm nốt bài.

     Đảo trật tự các vế câu: Tôi cố gắng làm nốt bài dù thời gian không còn nhiều.

d.  Bỏ bớt quan hệ từ:Trời mưa mà gió thổi rất to.

     Đảo trật tự các vế câu: Gió thổi rất tô mà trời còn mưa.

Câu 4: Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây

a. Cả lớp chưa làm xong thì thời gian đã hết.

b. Anh ta ghét của nào trời trao của nấy.

c. Bọn giặc càng hung ác thì nhân dân càng khổ cực.

Câu 5: Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau (trong đoạn văn có sử dụng ít nhất là một câu ghép):

a. Việc sử dụng bao bì ni lông của con người đang gây nguy hiểm đến môi trường của Trái Đất. Chúng ta đã biết rằng bao bì ni lông có đặc tính không phân hủy của pla-xtíc. Hàng năm, có hàng triệu tấn bao bì ni lông được thải ra môi trường. Chúng đã cản trở quá trình sinh trưởng của thực vật bị nó bao quanh, sự phát triển của cỏ gây xói mòn đất ở đồi núi. Những bao ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt vào mùa mưa. Cống rãnh bị tắc tạo thuận lợi cho muỗi phát triển - lan truyền dịch bệnh… Bao ni lông màu đựng thực phẩm có chứa kim loại chì, ca-đi-mi sẽ gây nguy hại đến não, ung thư phổi. Đặc biệt là khi đốt sẽ tạo ra các loại khí độc, khi con người hít phải sẽ gây khó thở, nôn ra máu, ảnh hưởng đến nội tiết… Không những môi trường bị ô nhiễm mà sức khỏe của con người cũng bị tổn hại. Chính vì vậy, chúng ta hãy hạn chế tối đa việc sử dụng bao bì ni lông.

b. Khi học sinh viết một bài tập làm văn, việc lập dàn ý sẽ đem đến nhiều lợi ích. Trước hết, lập dàn ý giúp chúng ta sắp xếp lại được những nội dung chính của bài viết. Từ đó chúng ta có thể phát hiện ra những nội dung còn thiếu, sửa lại những nội dung thừa hay sai. Và quan trọng nhất người viết có thể sắp xếp lại các ý theo một bố cục hợp lý. Một bài viết hay thì bố cục phải mạch lạc, rõ ràng. Chính vì vậy, việc lập dàn ý vô cùng quan trọng khi viết văn.

Các câu ghép là:

- Đoạn a: Không những môi trường bị ô nhiễm mà sức khỏe của con người cũng bị tổn hại.

- Đoạn b: Một bài viết hay thì bố cục phải mạch lạc, rõ ràng.