Bố cục của văn bản

I. Bố cục của văn bản

1. Văn bản trên có thể chia làm ba phần.

- Gồm: 

• Phần 1 (Mở bài): Từ đầu đến “không màng danh lợi”. Giới thiệu chung về Chu Văn An.
• Phần 2 (Thân bài): Tiếp theo đến “có khi không cho vào thăm”. Những biểu hiện chứng tỏ nhân cách của Chu Văn An.
• Phần 3 (Kết bài): Còn lại. Thái độ, tình cảm của người đời dành cho Chu Văn An.

2. Nhiệm vụ của từng phần trong văn bản trên:

- Mở bài: Giới thiệu chung về nhân vật Chu Văn An và nội dung câu chuyện.

- Thân bài: Kể diễn biến câu chuyện Chu Văn An dạy học.

- Kết bài: Đánh giá về nhân vật Chu Văn An.

3. Mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên:

Phần mở bài, kết bài có tính khái quát và tổng hợp vấn đề, phần thân bài triển khai chi tiết nội dung. Các phần trên có mối quan hệ chặt chẽ và thống nhất về nội dung với nhau.

4. Bố cục của một văn bản có 3 phần.

- Nhiệm vụ của mỗi phần:

• Phần mở bài: giới thiệu nội dung, thu hút sự chú ý của người đọc.
• Phần thân bài: phát triển và giải quyết một cách cụ thể vấn đề đã nêu ở phần mở bài.
• Phần kết bài: tóm tắt kết luận và đáp ứng sự chờ đợi của người đọc.

- Các phần có quan hệ chặt chẽ, thống nhất với nhau.

II. Cách bố trí, sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản

1. Phần thân bài của văn bản “Tôi đi học” kể về những sự việc: Những kỉ niệm trên con đường đến trường, Những kỉ niệm khi đứng trước sân trường và những kỉ niệm khi vào lớp học.

- Các sự việc ấy được sắp xếp theo dòng hồi tưởng của nhân vật theo trình từ thời gian của ngày đầu đi học.

2. Diễn biến tâm trạng của bé Hồng: Sự căm ghét dành cho bà cô; Lòng yêu thương sâu sắc dành cho mẹ; Cảm giác sung sướng và hạnh phúc khi được gặp mẹ.

3. Khi miêu tả người, đồ vật, con vật em sẽ miêu tả tùy theo đối tượng sẽ lựa chọn tả từ khái quát đến cụ thể hoặc ngược lại.

4. Trình tự sắp xếp phần thân bài của văn bản “Người thầy đạo cao đức trọng”:

- Trình bày việc Chu Văn An có nhiều học trò giỏi, đỗ đạt cao.

⇒ Chu Văn An là người thầy giáo giỏi.

- Chi tiết Chu Văn An có nhiều lần can ngăn vua, ông cáo quan về quê.

⇒ Chu Văn An là người cương trực, tính tình thẳng thắn, không màng danh lợi.

5. Cách sắp xếp theo nhiều trình tự: thời gian, không gian, khát quát đến cụ thể…

III. Luyện tập

Câu 1: Phân tích cách trình bày ý trong các đoạn trích sau.

a. Nội dung chính: Miêu tả cảnh sân chim đông đúc

- Trình tự: từ bao quát toàn cảnh đến cận cảnh chi tiết.

b. Nội dung chính: Vẻ đẹp của Ba Vì.

- Trình tự: thời gian.

c. Nội dung chính: Lịch sử thường đau thương chứ không mấy vui vẻ.

- Trình bày: Đưa ra luận điểm và lấy dẫn chứng chứng minh.

Câu 2: Nếu phải trình bày về lòng thương mẹ của chú bé Hồng ở văn bản Trong lòng mẹ, em sẽ trình bày những ý gì và sắp xếp chúng ra sao?

- Những ý sẽ trình bày:

• Tình yêu thương mẹ qua cuộc nói chuyện với bà cô (căm ghét những hủ tục, định kiến khiến mẹ xa anh em Hồng).
• Nỗi nhớ mong mẹ khi một năm rồi mẹ không về thăm.
• Cảm xúc hạnh phúc khi được gặp mẹ.

- Trình tự: thời gian từ quá khứ đến hiện tại.

Câu 3: Để chứng minh tính đúng đắn của câu “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”, có bạn đã trong phần thân bài theo trình tự như trong SGK.

* Cách sắp xếp như trong SGK là chưa hợp lý. Do người làm chưa giải thích được ý nghĩa câu tục ngữ mà đã nêu ra dẫn chứng khiến người đọc không hiểu rõ được.

* Cần sửa lại:

- Giải thích câu tục ngữ:

• Nghĩa đen và nghĩa bóng của vế "đi một ngày đàng".
• Nghĩa đen và nghĩa bóng của vế "học một sàng khôn".
• Khái quát lại nghĩa của cả câu tục ngữ.

- Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ:

• Các vị lãnh tụ bôn ba tìm được cứu nước
• Những người chịu khó hòa mình vào đời sống…
• Giao lưu với nước ngoài…