Hội thoại (tiếp theo)

I. Lượt lời trong hội thoại

Đọc lại đoạn miêu tả cuộc trò chuyện giữa nhân vật chú bé Hồng với người cô (đã dẫn ở tr. 92 - 93 về hội thoại). Trả lời các câu hỏi sau đây:

1. Trong cuộc thoại đó, mỗi nhân vật nói bao nhiêu lượt ?

- Trong đoạn hội thoại ta thấy người cô nói 6 lượt, bé Hồng nói 2 lượt.

2. Bao nhiêu lần lẽ ra Hồng được nói nhưng Hổng không nói? Sự im lặng thể hiện thái độ của Hồng đối với những lời nói của người cô như thế nào?

Có ba lần lẽ ra chú bé Hồng được nói nhưng chú không nói. Sự im lặng của bé Hồng thể hiện sự bất bình của Hồng với người cô. Hồng không đồng ý những lời bà cô nói, cũng không muốn cãi lại nên chú bé đã chọn cách im lặng.

3. Vì sao Hồng không cắt lời người cô khi bà nói những điều Hồng không muốn nghe?

Hồng không cắt lời người cô khi bà nói những điều Hồng không muốn nghe vì Hồng ý thức được rằng mình là cháu (thuộc vai dưới), phải tôn trọng người cô (vai trên).

II. Luyện tập

Câu 1: Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ (Ngữ văn 8, tập một, tr. 28), em thấy tính cách của mỗi nhân vật được thể hiện như thế nào?

- Cai lệ: hống hách, độc ác và thích ra oai. Trong đoạn hội thoại, hắn thường xuyên cướp lời người khác.

- Người nhà lí trưởng: nịnh bợ, khúm núm đối với cai lệ nhưng lên mặt với chị Dậu.

- Anh Dậu: hiền lành, luôn sợ sệt, ngại va chạm, tránh xô xát với người khác.

- Chị Dậu: tỏ vẻ khúm núm, nhưng khi cần cũng có thể trở nên dứt khoát, mạnh mẽ.

Câu 2: Đọc đoạn trích trong SGK và trả lời câu hỏi nêu ở dưới.

a. Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào?

⇒ Sự chủ động tham gia cuộc thoại của chị Dậu và cái Tí phát triển ngược nhau: Lúc đầu, cái Tí nói nhiều, còn chị Dậu chỉ im lặng. Về sau, chị Dậu nói nhiều, còn cái Tí ít nói hẳn đi:

b. Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy có hợp với tâm lí nhân vật không? Vì sao?

⇒ Tác giả miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy là hợp với tâm lí nhân vật. Bởi vì mới đầu, cái Tí hồn nhiên, vô tư chưa biết mình sẽ bị bán đi mà chỉ quan tâm đến mẹ, còn chị Dậu đau lòng vì buộc phải quyết định bán con nên chỉ im lặng. Về sau, cái Tí biết mình sắp bị bán cho nhà Nghị Quế nên sợ hãi, đau xót nên ít nói hẳn, còn chị Dậu nói nhiều vì phải thuyết phục hai đứa con nghe lời mình nên nói nhiều hơn.

c. Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại làm tăng kịch tính của câu chuyện như thế nào?

⇒ Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại làm tăng kịch tính của câu chuyện: Thoạt đầu, cái Tí hồn nhiên, vô tư chưa biết mình sẽ bị bán đi, nó chỉ quan tâm đến mẹ, còn chị Dậu đau lòng vì buộc phải quyết định bán con nên chỉ im lặng, về sau, cái Tí biết mình sắp bị bán cho nhà Nghị Quế nên sợ hãi, đau xót nên ít nói hẳn, còn chị Dậu nói nhiều vì phải thuyết phục hai đứa con nghe lời mình nên nói nhiều hơn.

Câu 3: Dựa vào những điều đã biết về truyện Bức tranh của em gái tôi (Ngữ văn 6, tập hai, tr. 30) và đoạn trích dưới đây, hãy cho biết sự im lặng của nhân vật “tôi” biểu thị điều gì.

- Thái độ ngỡ ngàng, bất ngờ của nhân vật "tôi" trước cái nhìn đầy yêu thương của người em gái đối với mình.

- Sự xấu hổ đến không dám nói thành lời khi thấy mình chỉ nhận ra toàn cái xấu của em gái, trong khi đó người em lại nhận ra biết bao điều tốt đẹp của mình.

Câu 4: Tục ngữ phương Tây có câu: Im lặng là vàng. Nhưng nhà thơ Tố Hữu lại viết:

“Khóc là nhục. Rên , hèn. Van, yếu đuối
Và dại khờ là những lũ người câm
Trên đường đi như những bóng âm thầm
Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng.”

(Liên hiệp lại)

Theo em, mỗi nhận xét trên đúng trong những trường hợp nào?

⇒ Việc im lặng hay cất tiếng nói thành lời phụ thuộc vào thời điểm, hoàn cảnh. Ví dụ như một hội thoại việc nói chỉ đem lại kết quả tiêu cực thì cần im lặng. Những lúc cần đấu tranh, chứng tỏ bản thân thì lại cần nói ra.