Đề 4: Phân tích những lần phản ứng của Mị trước lá ngón

Đề bài: Trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ, Tô Hoài có ba lần nhắc đến phản ứng của Mị trước hình ảnh lá ngón:

Vì sao có lúc Mị đã tìm đến lá ngón, nghĩ về lá ngón, có lúc Mị không còn nghĩ đến chuyện ăn lá ngón tự tử nữa? Nhận xét nét tương đồng và khác biệt ở hai phản ứng tưởng chừng như đối lập trên, để làm rõ đời sống nội tâm ở nhân vật Mị và tài năng nghệ thuật bậc thầy của nhà văn Tô Hoài.

HƯỚNG DẪN GIẢI ĐỀ

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận:

Mở bài giới thiệu được vấn đề, thân bài triển khai vấn đề, kết bài khái quát được toàn bộ nội dung nghị luận.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận:

Nguyên nhân sự khác biệt giữa những lần Mị phản ứng với lá ngón, nhận xét về sự tương đồng và khác biệt để làm rõ đời sống nội tâm nhân vật và tài năng nghệ thuật bậc thầy của nhà văn Tô Hoài.

c. Triển khai vấn đề:

I. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả Tô Hoài, tác phẩm Vợ Chồng A Phủ và nêu vấn đề nghị luận. 

II. Thân bài

1. Đời sống nội tâm của Mị qua những phản ứng với hình ảnh lá ngón:

a. Giới thiệu về nhân vật Mị và hình ảnh lá ngón

• Mị là hình tượng đẹp về thiếu nữ Tây Bắc tràn trề cơ hội được hưởng tình yêu và hạnh phúc nhưng bi kịch đến với cô một cách phủ phàng bởi cường quyền bạo lực và thần quyền hủ tục.
• Lá ngón là lá của một dạng cây leo, hoa và quả màu vàng, lá màu xanh, rất độc, ăn chết người. Hình ảnh lá ngón xuất hiện 3 lần trong tác phẩm, mỗi lần mang một ý nghĩa khác nhau, nêu bật đời sống nội tâm đầy biến động của nhân vật Mị qua hai cách phản ứng tưởng chừng như đối lập.

b. Có lúc Mị đã tìm đến lá ngón, nghĩ về lá ngón:

- Lần thứ nhất:

+ Hoàn cảnh:

• Mị bị bắt về làm “con dâu gạt nợ” nhà thống lí Pá Tra mà thực chất là làm thân trâu, ngựa. Suốt mấy tháng trời, đêm nào Mị cũng khóc.
• Mị trốn về nhà, quỳ lạy bố, chào bố lần cuối. Nhưng rồi, Mị không đành lòng. Mị ném nắm lá ngón xuống đất, nắm lá ngón Mị đã tìm hái trong rừng, Mị vẫn giấu trong áo. Đây là lần thứ nhất Mị muốn ăn lá ngón.

+ Ý nghĩa của phản ứng:

• Mị muốn ăn lá ngón để tự kết liễu đời mình khi không đủ khả năng thoát khỏi những xiềng gông vô hình của nhà thống lí. Cho thấy cô không thể chấp nhận và chịu đựng một kiếp sống đọa đày.
• Là một sự phản kháng của ý thức, biểu hiện một khát khao tự do và hạnh phúc cháy bỏng của tuổi trẻ trong con người Mị.
• Nhưng Mị đã ném nắm lá ngón xuống đất, Mị không đành lòng chết. Ý muốn của bản thân đã không thắng được những ràng buộc về bổn phận. Vì chữ hiếu, Mị tiếp tục cuộc sống mà như đã chết.

- Lần thứ hai:

+Hoàn cảnh:

• Ý nghĩ ăn lá ngón lại xuất hiện trong đêm tình mùa xuân.
• Khi nghe tiếng sáo thiết tha bổi hổi, Mị ngồi nhẩm thầm lời bài hát,... Mị nhận ra mình vẫn còn trẻ, nhận thức hoàn cảnh thực tại, Mị lại muốn quyên sinh... Đây là lần thứ hai Mị muốn ăn lá ngón.

+ Ý nghĩa của phản ứng:

• Tô đậm bi kịch đau khổ mà Mị phải gánh chịu.
• Là tín hiệu cho thấy ý thức về thân phận chưa bao giờ bị dập tắt hoàn toàn trong Mị. Sức sống trong Mị vẫn âm ỉ, tiềm tàng.

c. Có lúc Mị không còn nghĩ đến chuyện ăn lá ngón tự tử nữa:

+ Hoàn cảnh:

• Ở lâu trong cái khổ, Mị quen khổ rồi. Mị cúi mặt, không nghĩ ngợi nữa. Mỗi ngày Mị càng không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa.
• Mị âm thầm cam chịu kiếp sống người – vật trong nhà thống lí.

+ Ý nghĩa của phản ứng:

• Sức phản kháng trong con người Mị đã bị đè nén đến mức tê liệt.
• Mị không còn tưởng đến việc ăn lá ngón bởi tâm hồn cô như đã chết.

2. Nét tương đồng và khác biệt ở hai phản ứng tưởng chừng như đối lập trên 

- Nét tương đồng:

• Phản ánh đời sống nội tâm đầy mâu thuẫn, phức tạp trong tâm hồn Mị.
• Làm nổi bật hiện thực đau khổ, số phận bi đát của người phụ nữ vùng cao dưới ách thống trị của cường quyền bạo ngược và thần quyền hủ tục.
• Tài năng miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật chân thật, tinh tế của nhà văn.
• Thể hiện tình cảm nhân đạo sâu sắc.

- Nét khác biệt:

• Lúc Mị không còn tưởng đến Mị có thể ăn lá ngón là sự khắc họa sâu sắc hiện thực tủi nhục, sự tàn bạo của bọn lãnh chúa phong kiến mà cô đang gánh chịu. Phản ứng khắc sâu sự cam chịu của nhân vật.
• Phản ứng muốn ăn lá ngón cho thấy sự phản kháng, tâm hồn giàu khát khao và sức sống mạnh mẽ tiềm tàng trong con người Mị. Nó không vĩnh viễn tan biến mà chỉ tạm thời chìm khuất, chỉ chờ cơ hội là bùng lên mãnh liệt.Phản ứng tô đâm sức sống tiềm tàng, ý thức phản kháng mãnh liệt.

3. Đánh giá: 

- Những phản ứng của Mị trước sự xuất hiện của hình ảnh lá ngón là biểu hiện cho đời sống nội tâm phong phú, phức tạp và vẻ đẹp tâm hồn, khát vọng sống, khát vọng tự do của người phụ nữ, người dân nghèo Tây Bắc trong sự đày đọa đến cùng cực của bọn chúa đất phong kiến ở xã hội cũ.

- Là sản phẩm sáng tạo thành công của Tô Hoài, thể hiện tài năng nghệ thuật bậc thầy trong việc khắc họa nội tâm nhân vật, góp phần làm nên sức sống lâu bền cho tác phẩm.

III. Kết bài

– Khẳng định lại vấn đề cần nghị luận.