Da và điều hòa thân nhiệt ở người

I. Chức năng và cấu tạo của da

Chức năng của da:

• Da là lớp bảo vệ đầu tiên, ngăn nước và các tác nhân có hại từ bên ngoài xâm nhập vào cơ thể, ngăn mất nước từ bên trong cơ thể.
• Da còn giữ vai trò quan trọng trong điều hòa thân nhiệt, bài tiết, tổng hợp vitamin D và là cơ quan thụ cảm của cơ thể.

Cấu tạo của da:

Hình 1: Cấu tạo của da

* Nốt ruồi, tàn nhang và nám da đều liên quan đến sự phân bố và tăng sinh tế bào sắc tố ở lớp biểu bì của da.

II. Điều hòa thân nhiệt

1. Thân nhiệt

• Thân nhiệt là nhiệt độ cơ thể. Ở người bình thường, thân nhiệt duy trì ổn định ở mức 36,3 - 37,3^oC. Đây là nhiệt độ tối ưu cho tất cả các phản ứng sinh hóa và enzyme trong tế bào.
• Khi nhiệt độ ở dưới 36^oC hoặc từ 38^oC trở lên là biểu hiện trạng thái sức khỏe của cơ thể không bình thường.

Hình 2: Các trường hợp thân nhiệt không bình thường

2. Điều hòa thân nhiệt

• Điều hòa thân nhiệt là quá trình cơ thể điều chỉnh, cân đối cường độ sinh nhiệt và thải nhiệt sao cho nhiệt độ cơ thể duy trì ở mức bình thường.
• Trung tâm điều nhiệt ở vùng dưới đồi nhận tín hiệu thân nhiệt nóng hoặc lạnh, sẽ điều khiển các quá trình sinh nhiệt và thải nhiệt thích hợp. Khi hoạt động của trung tâm điều nhiệt bị rối loạn do nhiều nguyên nhân gây ra hiện tượng thân nhiệt cao hơn bình thường gọi là sốt.

Hình 3: Cơ chế điều hòa thân nhiệt

3. Phương pháp chống nóng, lạnh cho cơ thể

• Để thích ứng với điều kiện môi trường khắc nghiệt, con người sử dụng các phương tiện như nhà cửa, quần áo, lò sưởi, quạt máy, điều hòa nhiệt độ, cây xanh,... để giúp cơ thể chống nóng và chống lạnh.
• Một số biện pháp chống nóng như: mặc trang phục thoáng mát, thấm hút nước, sử dụng mũ, nón, uống đủ nước,...

a) Mặc trang phục thoáng mát	b) Sử dụng mũ nón	c) Uống đủ nước
Hình 4

• Một số biện pháp chống lạnh: mặc trang phục dày, chất liệu giữ nhiệt tốt như vải bông, len...

Hình 5: Mặc quần áo ấm

• Khi ở lâu trong nhiệt độ môi trường quá cao hay quá thấp, quá trình điều hòa thân nhiệt của cơ thể không đáp ứng được sự thay đổi nhiệt độ của môi trường, dẫn đến thân nhiệt tăng (cảm nóng) hoặc giảm (cảm lạnh).
• Để phòng chống bị cảm nóng hoặc cảm lạnh cần thực hiện các biện pháp chống nóng, lạnh phù hợp; giới hạn thời gian hoạt động dưới thời tiết khắc nghiệt và tăng cường sức đề kháng cho cơ thể thông qua chế độ ăn uống, vận động hợp lí.

III. Chăm sóc và bảo vệ da

• Da là cơ quan thường xuyên tiếp xúc với môi trường. Vì vậy, nếu không giữ vệ sinh cho da, chúng ta có thể mắc các bệnh như viêm da, ghẻ lở, hắc lào,...
• Để có làn da khỏe, đẹp, chúng ta cần giữ tinh thần lạc quan, sinh hoạt điều độ, ăn nhiều rau và trái cây để bổ sung vitamin và khoáng, uống nhiều nước, vệ sinh da và chống nắng đúng cách, vệ sinh môi trường sạch sẽ,...

Hình 6: Một số biện pháp bảo vệ da

• Ở tuổi dậy thì, tuyến nhờn tăng tiết nên nếu không vệ sinh da sạch sẽ, chất nhờn tích tụ, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, gây mụn trứng cá. Không nên tự ý dùng tay nặn mụn vì có thể khiến vi khuẩn xâm nhập gây viêm.
• Khi một phần da của cơ thể bị mất khả năng phục hồi do bỏng, nhiễm khuẩn, chấn thương hoặc bệnh tật, bác sĩ sẽ tiến hành ghép da tự thân, ghép da đồng loài, ghép da dị loài. Bên cạnh đó, da nhân tạo đang được nghiên cứu và bước đầu sử dụng trong ghép da.