Hệ thần kinh và các giác quan ở người

I. Hệ thần kinh

1. Cấu tạo và chức năng của hệ thần kinh

Hình 1: Cấu trúc hệ thần kinh người

Hệ thần kinh có vai trò điều khiển, điều hòa và phối hợp hoạt động của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể, đảm bảo cơ thể là một khối thống nhất, thích nghi với môi trường ngoài và môi trường trong cơ thể.

2. Một số bệnh về hệ thần kinh 

• Một số bệnh về hệ thần kinh bao gồm: tai biến mạch máu não gây tổn thương não, thoát vị đĩa đệm làm chèn ép các dây thần kinh tủy, Parkinson gây khó khăn trong vận động, Alzheimer gây mất trí nhớ.
• Để phòng bệnh về hệ thần kinh, cần thực hiện chế độ dinh dưỡng, lối sống lành mạnh như luyện tập thể thao, đảm bảo giấc ngủ, kiểm tra sức khỏe và tham gia hoạt động xã hội,...

3. Tác hại của chất gây nghiện đối với hệ thần kinh

• Chất gây nghiện là những chất khi hấp thụ vào cơ thể có thể làm thay đổi chức năng bình thường của cơ thể, tạo ra sự phụ thuộc hoặc cảm giác thèm đối với chất đó.
• Một số sản phẩm chứa chất gây nghiện phổ biến: thuốc lá, rượu bia, ma tuý đá, cần sa, thuốc lắc, cocain, heroin,...
• Chất gây nghiện khi vào cơ thể thường gây tác động kích thích gây hưng phấn thần kinh, gây ảo giác, từ đó ảnh hưởng đến nhận thức, ý thức và hành vi. Khi sử dụng thường xuyên sẽ dẫn đến nghiện, rối loạn trí nhớ, trầm cảm, hoang tưởng,...

II. Cơ quan cảm giác

Cơ quan cảm giác giúp cơ thể cảm nhận các kích thích từ môi trường.

Ví dụ: cơ quan thị giác cảm nhận hình ảnh và màu sắc của vật; cơ quan thính giác cảm nhận âm thanh; cơ quan vị giác cảm nhận vị trong thức ăn; ...

1. Cơ quan thị giác

a. Cấu tạo và chức năng

• Thị giác có cấu tạo gồm mắt, dây thần kinh thị giác và vùng thị giác ở não. Phía ngoài của mắt có mí mắt, lông mi và cầu mắt nằm trong hốc mắt. 

Hình 2: Cấu tạo cơ quan thị giác a) và cấu tạo cầu mắt b)

• Thị giác có chức năng quan sát, thu nhận hình ảnh, màu sắc của sự vật và hiện tượng, giúp não biết và xử lí thông tin.
• Ánh sáng đi qua giác mạc, đồng tử, thuỷ tinh thể và hội tụ ở võng mạc, tác động lên tế bào thụ cảm ánh sáng. Xung thần kinh từ tế bào thụ cảm ánh sáng theo dây thần kinh thị giác lên trung khu thị giác.Não bộ phân tích cho ta cảm nhận về hình ảnh, màu sắc của vật. Trên võng mạc có điểm vàng và điểm mù. Khi ảnh hội tụ ở điểm vàng, ta nhận biết được hình ảnh của vật. Khi ảnh hội tụ ở điểm mù, ta không nhận biết được hình ảnh của vật.

b) Một số bệnh, tật về mắt

• Một số bệnh về mắt như: viêm kết mạc (đau mắt đỏ), đục thủy tinh thể, lẹo mắt, tăng nhãn áp, viêm giác mạc,...
• Một số tật về mắt như: cận thị, viễn thị, loạn thị.

a) Bình thường	b) Cận thị	c) Viễn thị	d) Loạn thị
Hình 3: Một số tật về mắt

• Phòng bệnh, tật về mắt: cần thực hiện chế độ dinh dưỡng đủ vitamin A; thời gian ngủ phù hợp; tránh đọc sách với khoảng cách gần, thiếu ánh sáng; tránh sử dụng các thiết bị điện tử thời gian dài, liên tục; cần đeo kính cận đúng độ và khám mắt định kì nếu có tật;...

2. Cơ quan thính giác

a) Cấu tạo, chức năng

• Cơ quan thính giác gồm tai, dây thần kinh thính giác và trung khu thính giác ở não bộ. Tai gồm tai ngoài, tai giữa và tai trong.

Hình 4: Cấu tạo của tai

• Cơ quan thính giác có chức năng nhận biết âm thanh.
• Sóng âm phát ra từ nguồn âm thanh qua các ống tai ngoài, màng nhĩ, các xương tai giữa vào ốc tai, tác động lên tế bào thụ cảm âm thanh ở ốc tai. Xung thần kinh từ tế bào thụ cảm âm thanh theo dây thần kinh thính giác lên trung khu thính giác ở não bộ. Não bộ phân tích cho ta cảm nhận về âm thanh

b) Một số bệnh về tai

• Một số bệnh về tai: viêm tai ngoài, viêm quả đạo giữa, tổn thương ở tai trong,...
• Phòng bệnh về tai: cần vệ sinh lại đúng cách, tránh dùng các vật nhọn, sắc dễ ngoáy tai hoặc lấy ráy tai; giữ vệ sinh để tránh viêm họng, nhiễm khuẩn gây viêm tai; hạn chế tiếng ồn và không nghe âm thanh có cường độ cao.