Mạch điện

I. Sơ đồ mạch điện

1. Kí hiệu các thiết bị điện trong sơ đồ mạch điện

• Người ta ghép các thiết bị điện với nhau bằng các dây dẫn điện, tạo thành một mạch điện.
• Để mô tả mạch điện người ta dùng sơ đồ mạch điện. Dựa vào sơ đồ mạch điện có thể biết được các thiết bị điện xuất hiện ở trong mạch điện, cách ghép nối chúng và từ đó có thể lắp hoặc sửa chữa mạch điện.
• Để mô tả mạch điện và lắp mạch điện đúng yêu cầu, người ta sử dụng các kí hiệu biểu thị các bộ phận của mạch điện để vẽ sơ đồ mạch điện.

Bảng : Một số kí hiệu thường dùng trong sơ đồ mạch điện

Thiết bị điện	Kí hiệu
Nguồn điện
Dây dẫn điện (dây nối)
Công tắc
Đồng hồ đo điện
Bóng đèn sợi đốt
Điện trở
Biến trở
Điốt
Điốt phát quang (đèn LED)
Chuông điện
Cầu chì

Ví dụ: Một sơ đồ mạch điện

Hình 1: Sơ đồ mạch điện

Có thể dùng mũi tên để biểu diễn chiều dòng điện trong sơ đồ mạch điện.

Quy ước: chiều dòng điện trong mạch điện kín là chiều đi ra từ cực dương và đi vào cực âm của nguồn điện.

2. Mắc mạch điện theo sơ đồ

Chuẩn bị: Hai pin và đế lắp hai pin, công tắc, dây dẫn điện, bóng đèn.

Hình 2: Sơ đồ mạch điện cần lắp

Tiến hành:

• Vẽ sơ đồ mạch điện với các thiết bị đã cho.
• Mắc mạch điện theo sơ đồ đã vẽ khi công tắc đang mở.
• Đóng và mở công tắc.
• Quan sát bóng đèn và mô tả hiện tượng khi đóng và mở công tắc.

II. Công dụng của một số thiết bị điện

Các thiết bị an toàn trong mạch điện giúp bảo vệ người và các thiết bị điện khỏi nguy hiểm do dòng điện bị tăng đột ngột.

1. Các thiết bị an toàn

Cầu chì

a) Cầu chì dây	b) Cầu chì ống
Hình 3: Hai loại cầu chì thường dùng

• Cầu chì được mắc nối tiếp với thiết bị điện cần bảo vệ ở mạch điện.
• Nếu vì một lí do nào đó (ví dụ chập điện), dòng điện quá lớn làm dây cầu chì bị đứt, dòng điện được ngắt, thiết bị điện được bảo vệ an toàn. Sau khi sửa chữa, cần thay dây cầu chì mới.

Hình 4: Mạch điện có cầu chì

Rơle

Hình 5: Rơle

Trong mạch điện, rơle hoạt động như một công tắc, dùng để đóng, ngắt mạch điện khi có dòng điện lớn hoặc điều khiển các dòng điện theo mục đích khác nhau.

Hình 6: Dùng rơle điều khiển đóng ngắt dòng điện

Cầu dao tự động

Hình 7: Một số loại cầu dao tự động

• Cầu dao tự động (còn gọi là aptômat) là thiết bị an toàn được mắc trong mạch điện.
• Để có dòng điện chạy trong mạch ta đẩy cần gạt về phía ON. Khi cần ngắt mạch điện bằng tay, ta kéo cần gạt về phía OFF.
• Khi xảy ra sự cố làm dòng điện quá lớn, cầu dao sẽ tự động chuyển cần gạt về phía OFF. Sau khi sửa chữa xong, ta lại đẩy cần gạt về phía ON.

Hình 8: Mạch điện sử dụng cầu dao tự động

2. Chuông điện

Hình 9: Một loại chuông điện

Chuông điện là thiết bị ứng dụng hoạt động của nam châm điện. Khi có dòng điện chạy qua, chuông sẽ phát ra âm thanh để báo hiệu.

Hình 10: Sơ đồ mạch điện của chuông điện