Quần thể sinh vật

I. Quần thể sinh vật là gì?

Quần thể sinh vật là tập hợp những cá thể cùng loài, sinh sống trong một khoảng không gian xác định, vào một thời điểm nhất định; trong đó, các cá thể trong quần thể có khả năng sinh sản tạo thành những thế hệ mới.

II. Các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật

Mỗi quần thể sinh vật có đặc trưng cơ bản như: kích thước quần thể, tỉ lệ giới tính, nhóm tuổi, sự phân bố cá thể, ... Nhờ đó, người ta có thể phân biệt giữa quần thể này với quần thể khác.

1. Đặc trưng về số lượng cá thể

• Tổng số lượng cá thể phân bố trong khoảng không gian của quần thể được gọi là kích thước quần thể.

Ví dụ: Ở thảo nguyên, quần thể sư tử có khoảng 15 con, quần thể voi đồng cỏ châu phi có từ 8 - 60 con.

Kích thước quần thể dao động từ mức tối thiểu đến tối đa

• Mỗi quần thể sinh vật có kích thước đặc trưng phù hợp với nguồn sống của môi trường, nhờ đó đảm bảo sự tồn tại và phát triển của quần thể. 
• Kích thước quần thể phụ thuộc vào các yếu tố: mức sinh sản, mức tử vong, mức nhập cư và mức xuất cư.
• Số lượng cá thể trong quần thể ảnh hưởng đến mật độ quần thể (số lượng cá thể trên một đơn vị diện tích hoặc thể tích).

Ví dụ: Mật độ của cây bạch đàn trong rừng là 630 cây/ha, mật độ vi khuẩn E.coli là 10³ tế bào/mL dịch nuôi trong phòng thí nghiệm. 

2. Đặc trưng về tỉ lệ giới tính

Tỉ lệ giới tính là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực và số lượng cá thể cái trong quần thể.

Ví dụ: Ở người tỉ lệ nam/nư ở giai đoạn sơ sinh là 1,05/1. 

Tỉ lệ giới tính còn phụ thuộc vào niều yếu tố như loài, điều kiện môi trường, thời gian

Tỉ lệ giới tính phản ánh tiềm năng sinh sản của quần thể.

3. Đặc trưng về nhóm tuổi

Cấu trúc tuổi là tổ hợp các nhóm tuổi của quần thể.

Cấu trúc tuổi có thể đơn giản hoặc phức tạp tùy theo tuổi thọ, vùng phân bố của quần thể và trang thái sinh học của chúng.

Mỗi quần thể gồm ba nhóm tuổi: nhóm tuổi trước sinh sản, nhóm tuổi đang sinh sản và nhóm tuổi sau sinh sản.

Các dạng tháp tuổi của quần thể

4. Đặc trưng về sự phân bố cá thể

Có ba kiểu phân bố cá thể trong quần thể là: phân bố theo nhóm, phân bố đồng đều và phân bố ngẫu nhiên.

III. Bảo vệ quần thể sinh vật

Bảo tồn nguyên vị (bảo tồn tại chỗ): là việc bảo tồn các quần thể sinh vật tại nơi sinh sống của chúng thông qua viêc vệ môi trường sống của loài, bảo vệ tránh khỏi tác động bất lợi của tự nhiên (thiên tai, vật ăn thịt, ...) và của con người.

Bảo tồn chuyển vị (bảo tồn chuyển chỗ): là việc bảo tổn các quần thể sinh vật trong môi trường nhân tạo (vườn bách thú, vườm ươm thực vật, cơ sở trung tâm bảo tồn, ...)

Sử dụng phương pháp hiện đai nuôi cấy mô tế bào, lưu trữ gene trong phòng thí nghiệm.

Thưc hiện các kế hoạch hành động quốc gia, quốc tế về bảo vệ nguồn tài nguyên sinh vật:

+ Thông qua pháp chế: Ban hành và áp dụng các bộ luật về bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học, ....

+ Thông qua tuyền truyền giáo dục: tuyên truyền trong cộng đồng về lợi ích của đa dạng sinh học và hậu quả của việc suy giảm đa dạng sinh học đối với con người.