Tinh bột và xenlulozơ

1. Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lý

• Trong tự nhiên tinh bột có trong các loại hạt, củ, quả như: lúa, ngô, khoai, chuối xanh...
• Tinh bột: Là chất rắn, màu trắng, không tan trong nước lạnh nhưng tan trong nước nóng tạo thành dung dịch kẹo gọi là hồ tinh bột.

Một số thực phẩm chứa tinh bột

2. Cấu tạo phân tử

• Công thức phân tử của tinh bột: (-C₆H₁₂O₅-)n
• Mạch nhánh
• Có phân tử khối rất lớn do gồm nhiều mắt xích -C₆H₁₂O₅- liên kết với nhau, số mắt xích trong phân tử tinh bột n ≈ 1200 - 6000.

3. Tính chất hóa học

3.1. Phản ứng thủy phân

• Khi đun nóng trong dung dịch axit loãng, tinh bột bị thủy phân thành glucozơ

(-C₆H₁₀O₅-)n + nH₂O nC₆H₁₂O₆ (glucozơ)

• Phản ứng thủy phân glucozơ cũng xảy ra dưới tác dụng của các enzym thích hợp ở nhiệt độ thường
• Tinh bột bị thủy phân bởi enzim amilaza và mantaza trong nước bọt và ruột non ở cơ thể người.

3.2. Phản ứng với iot

Khi cho vài giọt dung dịch iot vào ống nghiệm có chứa tinh bột, dung dịch có màu xanh đen. Khi đun nóng hỗn hợp, dung dịch trong ống nghiệm bị mất màu. Làm lạnh hỗn hợp, màu xanh đen xuất hiện lại.

4. Ứng dụng

Tinh bột là lương thực quan trọng của con người, là nguyên liệu để sản xuất đường glucozơ và rượu etylic.

1. Trạng thái thiên nhiên và tính chất vật lý

• Xenlulozơ là thành phần chính của bông, gỗ, tre, nứa...
• Xenlulozơ là chất rắn màu trắng, không tan trong nước ngay cả khi đun nóng.

2. Cấu tạo phân tử

• Công thức của xenlulozơ là: (-C₆H₁₀O₅-)n
• Mạch không phân nhánh.
• Phân tử khối rất lớn do gồm nhiều mắt xích -C₆H₁₀O₅- liên kết với nhau, số mắt xích trong xenlulozơ n ≈ 10000 - 14000 lớn hơn tinh bột rất nhiều.

3. Tính chất hóa học

Khi đun nóng trong dung dịch axit loãng, xenlulozơ bị thủy phân thành glucozơ

(-C₆H₁₀O₅-)n + nH₂O nC₆H₁₂O₆

Phản ứng thủy phân xenlulozơ cũng xảy ra dưới tác dụng của các enzym thích hợp ở nhiệt độ thường.

4. Ứng dụng

Sản xuất đồ gỗ, giấy, vải sợi và làm vật liệu xây dựng.

Một số ứng dụng của xelulozơ

C. Sự tạo thành tinh bột và xenlulozơ trong cây xanh

Nhờ năng lượng ánh sáng và chất diệp lục (clorophin) cây xanh tổng hợp được tinh bột và xenlulozơ từ CO₂ và H₂O.

6nCO₂ + 5nH₂O (C₆H₁₀O₅)n + 6nO₂